İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik bombardımanı, Hamas'ın işgalcilerin Filistin'e ve Mescid-i Aksa'ya yönelik saldırılarına misilleme olarak "El Aksa Tufanı" operasyonunu başlattığı 7 Ekim'den bu yana her gün devam ediyor. Bugüne kadar 10.000'den fazla Filistinli İsrail'in Gazze'ye attığı 12.000 tondan fazla bombanın altında can verdi. Afrika'da bu tarihi çatışmaya yönelik tepkiler giderek daha karışık bir hal alırken, kıta her zaman Filistin'e kesintisiz destek vermiştir. 1975'ten bu yana Filistin Halkının Devredilemez Haklarının Kullanılması Komitesi'ne başkanlık eden Senegal de Macky Sall'in iktidara gelmesinden bu yana İsrail'e karşı daha az net bir tutum takındı. Senegal diplomasisi, Ekim ayında bu katliamla ilgili yaptığı açıklamada da görüldüğü üzere, bu çatışmadaki aktörleri giderek daha fazla birbirine düşürme eğilimindedir: "Senegal Cumhuriyeti hükümeti bu yeni şiddet sarmalının kaynağındaki saldırıları kınamakta ve tarafları itidalli olmaya çağırmaktadır". Senegal tarihsel olarak her zaman Filistin'in güçlü bir müttefiki olmuştur. Senegal makamlarının Hamas'ı kınayan bu yeni tutumu, her şeyden önce Filistin'e desteğini esirgemeyen halkın tutumuyla çelişmektedir.
Senegal: Filistin'in tarihi bir müttefiki
95'i Müslüman olan Senegal, en azından ilk cumhurbaşkanı Leopold Sédar Senghor'dan (Katolik) Abdoulaye Wade ve Abdou Diouf'a kadar her zaman temelde Filistin yanlısı olmuştur. Filistin'e destek her zaman ideolojik olmuş, Senegal'in hukukçu geleneğine ve kendi kaderini tayin hakkı ve uluslararası hukuka saygı için verdiği mücadeleye dayanmıştır. İki ülke İslam konusunda da ortak bir paydayı paylaşıyor ve Senegalli dini liderler Filistin ile her zaman yakın bir ilişki içinde oldular. Filistin'in Dakar Büyükelçisi BBC'ye verdiği bir mülakatta Senegal'deki Tidiane kardeşler ile ülkesi arasındaki tarihi bağları hatırlattı. "200 yılı aşkın bir süre önce Elhadji Oumar Foutiyou Tall Hacca giderken Filistin'den geçti. İki halk arasındaki bağ Senegal'in bağımsızlığından önceye dayanıyor," diye açıkladıktan sonra Senegal ve Batı Afrika'daki Tidianiya'nın kilit isimlerinden Mevlana Şeyh İbrahim Niass'tan bahsetti. Sawat Ibraghith, "Şeyh El İslam Şeyh İbrahim Niasse 1954 yılında Filistin'i ziyaret etti ve Filistin Baş Müftüsü Hac Amine el Hüseyni ile kurumsal bağlantılar kurdu ve kendisinden Kudüs Camii'nde namaz kıldırmasını istedi" diye hatırlıyor.
Senegal'in Filistin'e yönelik siyasi desteği Senghor ve Abdou Diouf dönemlerinde öne çıkmıştır. Cumhurbaşkanı Senghor, Filistin Kurtuluş Örgütü'nün (FKÖ) eski lideri Yaser Arafat'ı resmi bir ziyaretle karşılayan ilk Sahraaltı Afrikalı liderdi. Büyükelçi M. Ibraghith'in de teyit ettiği üzere, devrimci lidere Senegal diplomatik pasaportu da vermiştir: "Başkan Senghor, Filistin'in düşmanları tarafından Arafat ve arkadaşlarının peşine düşüldüğü bir dönemde, Afrika'da ve başka yerlerde hareketlerini kolaylaştırmak için Arafat ve ailesine Senegal diplomatik pasaportu vererek Filistin-Senegal ilişkilerini dayanışma mührü altına aldı". Tüm bunların üzerine 1975 yılında Senegal, Filistin Halkının Devredilemez Haklarının Kullanılması Komitesi'ne başkanlık etmeyi kabul etti.
Abdou Diouf döneminde de bu Filistin yanlısı dış politika geleneğine saygı gösterildi. Senegal 1989 yılında, 13 Aralık 1988 tarihinde Yaser Arafat tarafından ilan edilen Filistin Devletini tanıyan ilk ülkeler arasında yer aldı. 2000'li yılların başında Aboulaye Wade'in ana misyonu "Filistin ailesini uzlaştırmak" oldu. Ayrıca ilgili tüm taraflarla olan ilişkilerinden yararlanarak iki devletli barış sürecini teşvik etmek istiyordu. "Mahmud Abass'ı 2008 yılındaki İİT zirvesinde burada ağırladık. Başkan Wade çatışmayı çözme konusunda çok kararlıydı. Filistinlilerle iyi ilişkileri vardı. Aynı zamanda dünya Yahudi toplumu ile de iyi ilişkileri vardı. Ayrıca ABD Başkanı George Bush Jr. ile de dostane ilişkiler kurmayı başardı. Tüm bunlar çatışmayı çözmek amacıyla yapıldı" dedi.
Macky Sall yönetiminde ise giderek daha fazla dengeleyici bir tutum benimseniyor.
Sall yönetimindeki Senegal: Filistin yanlısı gelenekten kopuş mu?
Yine de 2016 yılında Senegal, Yeni Zelanda, Malezya ve Venezüella ile birlikte BM Güvenlik Konseyi'nin İsrail'in Filistin topraklarındaki kolonizasyonunu kınayan 2334 sayılı kararını destekledi. ABD'nin çekimser kalması kararın geçmesini sağladı. Bunun üzerine İsrail Dakar'daki büyükelçisini geri çağırdı ve iki ülke arasındaki ilişkiler bir yıl sonra normale döndü. Daha sonra Macky Sall yönetimindeki Senegal diplomasisi, tarihi Filistin yanlısı duruşuna ters düşen jestleri birbiri ardına yaptı.
27 Mart 2018'de dönemin Senegal Dışişleri Bakanı Sidiki Kaba, İsrail işgal yetkilileri eşliğinde Kudüs'teki El Aksa Camii'ni ziyaret etti. Bu hareket sadece Senegal halkının büyük bir bölümünü değil aynı zamanda Filistin Yönetimi liderlerini de rahatsız etti. Filistin Enformasyon Bakanı ziyareti "kabul edilemez" ve "hem İİT mutabakatının ihlali hem de Senegal-Filistin ilişkilerinin tehlikeye atıldığı tehlikeli bir olay" olarak nitelendirdi.
2021 yılında, Başkan Macky Sall'ın Şeyh Jarra olaylarına ilişkin yaptığı açıklama, Senegal diplomasisinin bu ihtilaf konusundaki rotasının değiştiğini nihayet göstermişti. Ramazan Bayramı vesilesiyle, İsraillilere ve Filistinlilere "gerilimi düşürme çağrısı" yaptı; böylece barış geri gelebilir ve bu iki toplum arasında uluslararası hukuka uygun olarak sağlıklı, sakin görüşmeler başlatılabilirdi. Bu çatışma konusunda Senegal geleneğini bozan, kınama içermeyen dengeli bir tutum. Yine de aynı zamanda Dakar'da sivil toplum tarafından Filistin halkına desteğini ifade etmek üzere büyük bir gösteri düzenlendi. "Eğer Cumhurbaşkanı İsrailliler ile Filistinlileri aynı kefeye koyuyorsa, halk ile hükümet arasında bir kopukluk var demektir. Senegal halkının Filistin davasına destek geleneğine bağlı olduğunu 21 Mayıs'taki gösteri kanıtlıyor. Jeostratejik ve güvenlik nedenleriyle, çünkü İsrail'in casusluk konusunda önde gelen bir ülke olduğunu biliyoruz ve şüphesiz Senegal böyle bir gücü karşısına almak istemiyor."
Senegal-İsrail işbirliği gerçekten de ilerleme kaydetti. Tel Aviv Senegal'de çok daha fazla varlık göstermeye başladı. İki ülke arasındaki ekonomik ve güvenlik işbirliğinin yanı sıra, İsrail'in Senegal'in içişlerine siyasi müdahalesi bile şüphe altında. Şubat 2023'te, multimedya kuruluşu Forbidden Stories tarafından yapılan bir soruşturma, eski Mossad (casusluk) ve Shin Beth (iç güvenlik) ajanları tarafından kurulan İsrailli "Team Jorge" şirketinin, Cumhurbaşkanı Macky Sall'ın 2019'da yeniden seçilmesi için 6 milyon avroluk bir maliyetle çalıştığını ortaya çıkardı. Soruşturmaya göre "Team Jorge "nin faaliyetleri arasında e-posta kutularını hacklemekten sahte haber siteleri ve "avatar" orduları, sosyal ağlardaki sahte profiller aracılığıyla söylentiler yaymaya kadar uzanan karalama ve dezenformasyon kampanyaları sağlamak yer alıyor.
Bu yeni çıkarlar şüphesiz Senegal diplomasisinin İsrail-Filistin çatışması konusunda yeniden dengelenmesini açıklıyor. Bu yeni konfigürasyonun son bölümü, Siyonist devletin Gazze'ye yönelik bombardımanlarını arttırdığı 7 Ekim'den bir gün sonra Senegal Dışişleri Bakanlığı tarafından yayınlanan ve "bu yeni şiddet sarmalının kaynağındaki saldırıları kınayan ve tarafları itidal göstermeye çağıran" bildiri oldu. Araştırmacı Bakary Samb'a göre Senegal hiç kuşkusuz İsrail ile normalleşmeyi benimseyen Arap ülkelerinin izinden giderek bu çatışmada daha az Filistin yanlısı bir tutum benimsiyor. "Arap dünyasındaki bu gelişmeler Senegal'in pozisyonunun ölçülü hale geldiği ve değişmeyen ilkelere bağlı kaldığı anlamına geliyor. Eğer dilde bir farklılık varsa, bu Arap dünyasındaki, özellikle de Senegal'in bölgedeki müttefikleri olan Suudi Arabistan, Fas ve Mısır gibi ülkelerdeki pozisyonların farklılığıyla bağlantılıdır."
Senegal'de bu tutumlar özellikle sosyal ağlarda eleştiriliyor. Senegal halkı büyük ölçüde Filistin davasına bağlı ve Senegal diplomasisinin yeni pozisyonlarını paylaşmıyor. Bugün, Cumhurbaşkanı Makcy Sall bu çatışma konusunda Senegal geleneğini bozmuştur. Son açıklamasında 1948'den bu yana Birleşmiş Milletler tarafından öngörüldüğü üzere iki devletli çözümü savunmaya devam etse de Senegal artık dış politikasında Filistin davasına öncelik vermemeye karar vermiş görünüyor...
Kaynak: