Devlet dışı kurumlar; politik, iktisadi ve sosyal yapılarının sonucu olarak, Batılı devletlerin en büyük yumuşak güç kaynağı olmuştur. Sivil toplumun pek gelişmediği Çin ise sadece şirketlerle bu açığı kapatamadığının farkındadır. Bu sebeple çeşitli proje ve şirketlere destek sunmanın yanı sıra, en önemli yumuşak güç unsurlarından biri olarak Konfüçyüs Enstitüleri açmaktadır. Konfüçyüs Enstitüleri, ünlü Çinli filozof Konfüçyüs'ün (MÖ 551-479) adını yaşatmaktadır. Çin dışında Konfüçyüs, Çin kültürünün en tanınan sembolleri arasında gelmektedir. Uluslararası Çince Dil Konsey Ofisi (UÇDKO) tarafından başlatılan Konfüçyüs Enstitüleri, hem Çin’de hem de dünyada “Hanban’ adıyla tanınmaktadır. 2004 senesinde dünyaya açılım kararı sonrası Konfüçyüs Enstitüleri, kısa sürede 150’nin üzerinde ülkede faaliyet gösterir hâle gelmiştir. Dünyanın her noktasına yayılan Çin yatırımlarının artmasının yanı sıra, Çinceye duyulan ilgi de Konfüçyüs Enstitüleri’ne avantaj sağlamaktadır.
Hanban, Çinceyi öğretmek amacıyla hayata geçirilmiş ancak zamanla vizyonunu genişletmiş ve Çin’i dünyaya tanıtma rolü üstlenmiştir. Konfiçyüs Enstitüleri; Çin kültürünün, sanatının, hayat anlayışının ve konvansiyonel Çin tıbbının dünyaya tanıtılmasını sağladığı gibi, dünyanın çeşitli noktalarında yaşayan Çinlilere ulaşmayı ve kendileri ile çeşitli plan ve projelerin geliştirilmesini ve farklı dil ve teknik bilimler alanında sunulan burs imkânları ile Çin’e beyin göçü çekmeyi sağlamaktadır. Hanban aracılığıyla, yabancı ülkeleri tanıma ve gereksinim duyulan elemanların yetiştirilmesi gibi çok fonksiyonlu faaliyetler yerine getirilmektedir. Bunlara ilaveten Çin şarkılarının öğretilmesi, Çin geleneksel dövüş sanatlarının ve geleneksel yemeklerin tanıtılmasına kadar yumuşak güç olarak kullanılabilecek her şey, Konfüçyüs Enstitüleri tarafından dünyanın her noktasına tanıtılmaktadır.
Hanban’lar üç farklı çalışma modeline sahiptir. İlk model Hanbanların, Pekin Genel Merkezi tarafından kullanılmasıdır. İkincisi yerel ortaklarla (çoğu Avrupa Konfüçyüs Enstitüsü) ortak girişimler vasıtasıyla daha fazla enstitünün açılmasıdır. Yabancı bir üniversite, Konfüçyüs Enstitüsü Genel Merkezi yahut bir veya daha fazla Çinli üniversite arasında ortaklık kurulması yoluyla oluşur. Son olarak üçüncüsü Pekin Genel Merkezi tarafından lisanslanmış ve hepsi yerel olarak işletilen enstitüler biçiminde de (Spain şubesi gibi) olabilir. Bu modelde genel merkez, yerel ortağa konaklama sağlama yükümlülüğünü üstlenmektedir. Konfüçyüs Enstitülerinde dünya çapında 2 milyondan fazla öğrenciye Çin dili ve kültürü ile ilgili dersler verilmektedir. Bu sayı Fransız Kültür (500.000), İngiliz Kültür (370.000) ve İspanyol Cervantes Kültür Merkezlerinin (115.000) toplamından daha fazladır.
İlk Konfüçyüs Enstitüsü, 2004 yılının haziran ayında Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te açılmıştır. İlk enstitünün açılmasından kısa bir süre sonra Kasım ayında Güney Kore’nin Seul şehri ve Maryland Üniversitesi Kampüsü College Park'ta kurulmuştur. Günümüzde çoğunluğu enstitü olmak üzere toplam 536 Konfüçyüs enstitüsü kurulmuştur. Hanbanların bağlı olduğu Konfüçyüs Enstitüsü Genel Merkezi (HANBAN) ise, 2022 yılına kadar 1.500’ün üzerinde Konfüçyüs Enstitüsü kurmayı amaçlamaktadır. Enstitünün genel merkez verilerinde yalnızca Hanbanlarda Çince okuyan, faaliyetlere katılan toplam katılımcı sayısı milyonların üstündedir.
Konfüçyüs Enstitüleri, pek çok burs programları vasıtasıyla Afrikalı bursiyerlerin Çin’de öğrenim görmesini sağlamış ve kıta ülkelerinden gelen binlerce öğrenci Çin’i tanıma fırsatı bulmuştur. Hanban, aynı zamanda yerleştiği devletlerin her bölgesine yayılarak o ülkelerin dilini ve kültürünü bilen Çinli elemanlar da yetiştirmektedir. Fakat benzer faaliyetlerde bulunan Batılı kurum ve kuruluşların Afrika’da başarı gösterip gösteremeyeceğini ise gelecek dönemde anlaşılacaktır.
Konfüçyüs Enstitüsü ve sınıflarının genellikle gelişmiş bölgelerde yoğunlaştığını görmekteyiz. Kıtalar baz alındığında Afrika’da 46 ülkede 61 tane enstitü ve sınıf varken Avrupa’da ise 42 ülkede 187 enstitü ve sınıf bulunmaktadır. Böylelikle Konfüçyüs Enstitüleri’nin dünyanın her noktasında olmak istediğini ve önceliğin de gelişmiş ülkeler olduğu açıkça görülmektedir. Çin yumuşak güç çerçevesinde uygulamaya soktuğu tanıtım projelerine yılda 10 milyar dolardan fazla harcama yapmakta ve bütçenin büyük bir bölümünü Afrika ve Avrupa programlarına ayırmaktadır.
Enstitülerde eğitim veren yetkililer; Hanbanların, yaşamı renklendireceğini, dünya barışına ve milletlerarası refaha katkı sunacağını düşünmektedir. Afrika’da, Batı ülkelerine kıyasla kültür ihracının hala gerisinde olduklarını ifade eden bazı enstitü yetkilileri, bu yarışta Batılıların gerisinde kalmamak için enstitünün faaliyetlerinin daha da çeşitlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Arjantin’de Konfüçyüs Enstitüleri’nin oryantasyonunda benzer açıklamalarda bulunan Pekin Arjantin Büyükelçisi Zou Xiaoli, ‘‘Konfüçyüs Enstitüleri; ihtiyaçlara ve eğilime uymalı, tüm tarafların kaynaklarını koordine etmeli ve karşılıklı yarar sağlamak ve kazan-kazan sonuçları elde etmek için işbirliği formlarını ve içeriğini zenginleştirmelidir.’’ demiştir. Afrika’daki ilk Konfüçyüs Enstitüsü 2005 yılında Kenya’nın başkenti Nairobi’de kurulmuştur. Nairobi’de 4 ayrı üniversitede Konfüçyüs Enstitüsü aktif faaliyet göstermektedir. 2022 yılı itibarıyla Afrika’da Çince eğitim merkezlerinin sayısının 150’ye çıkması hedeflenmiştir. Fakat günümüzdeki verilere bakıldığında kıtada 48 ayrı ülkede 71 Konfüçyüs Enstitüsü bulunmaktadır. Güney Afrika’da 6, Fas’ta 3 enstitü açan Pekin yönetimi, 9 Afrika ülkesinde ikişer, 33 Afrika ülkesinde ise birer enstitü kurmuştur. Bütün bunlara ilaveten Pekin yönetimi önemli bir adım atarak, Zambiya’daki okullarda Çinceyi, İngilizcenin yanında ikinci zorunlu yabancı dil olarak öğretilmesini sağlamıştır. Bu önemli adım, devlet kademesindeki yetkililerle Pekin yönetiminin yakın ilişkileri sonucunda gerçekleşmiştir. Ancak Pekin yönetiminin bu adımları, Afrika toplumlarında ciddi tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Tartışmaların çoğu “bir sömürgecilik döneminden kurtulup bir diğerine kapılma” perspektifi üzerinden gerçekleştirilmektedir. Bunun yanı sıra 2003 yılında Çin’de burslu eğitim alan Afrikalı öğrencilerin sayısı bin 600 iken günümüzde bu sayı 80 bini aşmış durumdadır. Özellikle son dönemde Çin’in kıtada artan iktisadi nüfuzu sebebiyle Afrika’da daha fazla merkez açması umulmaktaydı. Fakat 2020 yılında Wuhan’da başlayan yeni tip korona virüs (Kovid-19) salgını sırasında Çin’de yaşayan Afrikalılara yapılan saldırılarının dünya basınında ses getirmesi sebebiyle, Pekin yönetiminin bu hedefe ulaşması oldukça zor görünmektedir.
KAYNAKÇA
Abbas, Hussain , Qaisrani, İrfan Hasnain (2020), “China-Eu Relations Under Xi Jinping: A New Chapter”, Journal Of European Studıes, 36, 1, pp 129-145.
Becard, Danielly Silva Ramos ve Paulo Menechelli Filho. “Chinese Cultural Diplomacy: Instruments in China’s Strategy for International Insertion in the 21st Century.” Revista Brasileira de Política Internacional 62, no.1 (2019). http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S003473292019000100205&script=sci_arttexT
Çelebi, Vedat. “John Roger Searle’de Bilinç ve Yönelimsellik.” Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, no. 18 (2014):15-30.
Pekcan, Cemre. “Konfüçyüs Felsefesinin Dış Politikaya Etkisi Bağlamında 2003-2013 Yılları Arasında Çin-ABD İlişkiler.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 72, no. 4 (2017): 1127-1155.
Özdemir, Haluk (2008), “Uluslararası İlişkilerde Güç: Çok Boyutlu Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63 (2008 ): 113-144.
Sıradağ, A. (2014). The Eu’s security policy towards Africa: Causes, rationales, and dynamics. Insight Turkey, 14(4), 178-184.
Sun, H. (2018). Foreign Investment and Economic Development in China: 1979-1996. Routledge.
Sun, Y. (2014). Africa in China’s Foreign Policy. John L. Thornton China Center and Africa Growth Initiative.
Taylor, I. (2004). The All Weather Friend?Ian Taylor, “The All Weather Friend?Sino Afrikan İnteraction in The Tewenty First Centry. I. Taylor, & P. Williams içinde, Africa in International Po litics: External Involvement On The Continent. London: Routledge.