Gine’nin yeni muktediri yaptığı ilk konuşmada "Artık Gine'ye tecavüz etmemize gerek yok, sadece onunla sevişmemiz gerekiyor, gayet basit" cümlesi dünya kamuoyunun hafızasına kaydoldu. 5 Eylül 2021 Pazar günü, Devlet Başkanı Gine Alpha Condé, Özel Kuvvetler Grubu Komutanı Mamady Doumbouya tarafından darbeye maruz kaldı. Sabahleyin Doumbouya’nın darbe yaptığı duyuldu ve akşama doğru da sosyal medyada Başkan Condé'nin bir grup maskeli ajan tarafından yakalanıp çevrelendiğini gösteren birçok fotoğraf ve video yayıldı. Daha sonra Gine devlet televizyonunda yayınlanan görüntüler ve Mamady Doumbouya'nın yaptığı konuşmayla darbe tezi doğrulandı.
Konakri'nin birçok bölgesinde ve Gine'nin diğer bölgelerinde, bu darbe, çelişkili bir şekilde darbeyi getiren rahatlamanın bir işareti olarak neşeli görüntülerle karşılandı. Başkan Condé, üçüncü defa seçilme ve diktatörlük arayışlarına yönelmesinden bu yana gerçekten de giderek kamuoyu desteğini kaybediyordu. Ancak orduların iktidara geçişi, toplum içinde asla endişesiz olamaz. Aslında Albay Mamady Doumbouya’ya karşı bir destek temayülü var ama aynı zamanda birçok endişe ve ihtimallere dayalı belirsizlikler de bulunmaktadır.
Bu darbe Gine için neden bir rahatlama oldu?
Eski Cumhurbaşkanı Lassana Conte'nin 22 Aralık 2008'deki ölümünden 2010'daki genel seçimlerin düzenlenmesine kadar, Gine iki darbe ve kısır bir istikrarsızlık döngüsüyle karşı karşıya kaldı. Elli yılı aşkın süredir muhalif olan Alpha Conde'nin seçimle iş başına gelmesi, dünyanın en fakir ülkelerinden biri olan Gine için yeni bir umut kaynağı olmuştu. Gine'nin, nüfusun hiçbir zaman aslında faydalanmadığı ve Condé'nin saltanatı sırasında kendilerinden daha da uzaklaştığına şahit oldukları bir varlık olarak ülkeyi çevreleyen birkaç nehirle birlikte son derece bereketli arazilerle dolu olması dikkate değer bir husustur.
Başkanın sicili, destekçilerine göre nispeten olumlu olsa bile, Gine'nin iktisadi durumu can çekişiyor. Yine de sicilini zedeleyen asıl mesele baskıcı uygulamalarıdır. Eski Gine diktatörlüklerine karşı mücadele yürütmüş bir rakipten beklenenin aksine Alpha Conde, Gine'deki bazı ihtilaflı temel meseleleri abarttı. Birincisi, anayasaya saygı gerçekten onun önceliği değildi. 2010 yılında Milli Meclis olmadan iktidara geldikten sonra Gine'yi üç yıldan fazla bir süre yönetti. Seçmen kütükleri konusunda iktidar ile muhalefet arasındaki karşılıklı şüphe sebebiyle, genel seçimlerin düzenlenmesi gereğinden çok daha uzun sürmüş[1], mutabakata varılıncaya kadar baskı altında gerçekleştirilen gösterilerde yüzlerce Gineli öldürülmüştü.
İkincisi, kabile merkezci uygulamaları sebebiyle, Alpha Conde'nin saltanatı altında siyasi gerilimler çok daha yoğunlaştı. Bir “Malinké” olarak başkan, ana rakibi Cellou Dalein Diallo'nun geldiği “Pöl” ile ihtilaflı bir hususta aşırıya kaçtı. Senegal ile ilişkileri bile özellikle kavgacıydı; çünkü bir Pöl olan Macky Sall'ın, Cellou Dalein Diallo'yu desteklediğinden şüpheleniyor ve Dakar'ı, Gine'yi istikrarsızlaştırma girişimlerinin kalesi olarak görüyordu. Bu sebeple dokuz ay önce Senegal’le sınırlarını kapatmıştı.
Otoriterlik özleminin nihai sonucu, üçüncü bir dönem daha seçilmek için zorlamasıydı. 2010 yılında kabul edilen Gine anayasası, cumhurbaşkanlığı görevini iki dönemle sınırlandırmaktadır ve bu tahdidi getiren 27. madde değiştirilmiş de değildir. Buna göre, Alpha Conde, Mart 2020'de Anayasayı üçüncü defa seçilmesine imkân verecek şekilde değiştirdi.[2] Yeni anayasa idarenin ağır baskısı altında kabul edildi. Seçimler, kendisini “anayasal darbe” yapmakla suçlayan muhaliflerin bir kısmı tarafından boykot edilirken, en önemli rakibi Cellou Dalein Diallo, Condé'ye karşı seçimlere katılmaya karar verdi. Pek çok tartışma ile sekteye uğrayan sürecin sonunda gerçekleşen seçim neticesinde Conde seçim komisyonu tarafından %60 oyla seçilmiş başkan ilan edilirken Diallo kendini galip ilan etti. Bu olaydan sonra ülke derin bir şiddet ve istikrarsızlık alanına dönüştü.
Alpha Condé tarafından 2018 yılında Mamady Doumbouya adında bir “Malinké” komutasında oluşturulan Özel Kuvvetler Grubu (GFS), görevinin değiştiğini gördü. Terörle mücadele için tasarlanmışlardı, nihayetinde gösterileri bastırmakla görevlendirildiler.
GFS, iyi eğitimli unsurları ve dikkat çekici teçhizatıyla Gine'nin en iyi ordu birliğiydi. Alpha Condé'yi iktidardan uzaklaştıran kişi Özel Kuvvetler Grubu’nun (GFS) başındaki kişi Mamady Doumbouya idi. Mayıs 2021'den bu yana, Savunma Bakanı Mohamed Diane’nin, GFS komutanının çok daha fazla özerklik arayışında olduğu ve rejim için bir tehdit oluşturmaya başladığından şüphelendiğini izhar etmesi bir yana, darbe gerçekleştiği sırada, Başkan Alpha Conde'nin ordudan gelecek bir darbe girişiminden endişelendiği ve Mamady Doumbouya'dan kurtulmayı amaçladığı söylentisi de bulunmaktadır.[3]
İdaresi altında çok cefa çeken Gine halkı için Alpha Condé’nin iktidardan uzaklaşması yeni bir umut işareti gibi görünüyor. Ancak Mamady Doumbouya bu darbe sebebiyle desteklenmiş olsa bile, her şeyden önce gerçek hedefleri hakkında ortaya birçok soru atılmış ve mesleki sergüzeşti epeyce endişe tevlit etmişti. Dahası Gine'deki askeri darbelerin tarihi de umut için şevklendirici değildir.
Batı odaklı bir özgeçmiş ile Gine darbelerinin tarihi arasındaki endişeler
Mamady Doumbouya'nın özgeçmişi, Afrika'daki en hızlı darbelerden birinin arkasında kimin olduğunu öğrenmek için darbeden sonraki ilk saatler içinde araştırıldı. Siyah gözlüklerinin arkasında, Fransız lejyonundan Gine Özel Kuvvetlerine kadar on beş yıllık askeri tecrübeye sahip, basket oyuncusu gibi iki metre boyunda 1980 doğumlu bir adam var. Fransa Savaş Okulu’nda görevlendirildi; Afganistan, Fildişi Sahili, Cibuti ve Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki bazı görevlerde beş yıl geçirdiği Fransız Yabancı Piyade Alayı’na katıldı.[4] 2012-2013 arasında Senegal'de Thiès Piyade Uygulama Okulu'nda bir işaret taşı olan geleceğin birim komutanları eğitiminin ardından Gine'de teğmen oldu. 2014 ve 2018 yılları arasında Gabon’da, 2014’te İsrail’de daha sonrasında 2017’de tekrar Fransa’da olmak üzere ilginç bir dizi şekillenmeden geçti.[5] Ayrıca 2018'de Burkina Faso'da Amerikan Ordusu tarafından düzenlenen, Malili darbeci Assimi Goïta ile tanışıp arkadaş olduğu bir faaliyete katıldı.
Mamady Doumbouya, iyi eğitimli olması sebebiyle büyük bir münevver olarak da zikredilmektedir. Fransa’da savunma ve endüstriyel hareketler alanında yüksek lisans derecesi almış; yönetim, komuta ve strateji alanında savunma uzmanıdır.
Onun Batı eksenli geçmişi endişeye sebep oldu. Aslında Afrika ülkeleri, çoğunluğu Batı ülkeleri ve özellikle Fransa siparişi alışılmış darbelerden dolayı yeni bir darbeyle karşı karşıya kaldıklarında kadim bir endişeye kapılıyorlar. Mamady Doumbouya, pek çok profesyonel simgesi aracılığıyla, batılılarla özellikle Fransa, ABD ve İsrail ile yüksek bir irtibata sahip görünüyor.[6]
Bir diğer tarihi gerçek ise, birden fazla darbe ve teşebbüsün olduğu Gine tarihidir. Altmış yılda Gine'de üç darbe oldu. İlk Cumhurbaşkanı Sekou Touré, saltanatı sırasında, birkaç darbe girişimine maruz kalmıştı. Onun ölümünden sonra geçiş dönemi başkanı Louis Beavogui, Lassana Conte tarafından devrilmişti. Sırasıyla, iki darbe girişiminden (1996 ve 2008) kurtulduktan sonra 2008'de ölmüş, ertesi gün Musa Dadis Camara da bir darbeyle iktidarı ele geçirmişti.[7] Tüm siyasi geçişler ülkeye yeni bir yön vermeye çalışan bir darbe girişimiyle uygulanmış ya da kesintiye uğratılmıştı. Ancak hiçbiri beklenen sonucu elde edemedi.
Yine de umut mevcuttur. Albay Mamady Doumbouya tarihi sorumluluklarının bilincinde gibi görünüyor; en azından darbeden sonraki ilk konuşmaları buna işaret etmektedir.[8]
Ayrıca 2017 yılında Fransa'da bir sempozyum sırasında, muhtemel bir Batılı zabıtası veya Batı çıkarlarının savunucusu olmayacağını gösteren dikkat çekici bir konuşma yaptı. Bu konuşmada Doumbouya, Afrika devletlerini milli askeri taleplere değil, Batılılara verdikleri öncelik konusunda eleştirmekle birlikte, Afrika ülkeleri ile Fransa arasındaki askeri ortaklığı takdir etmekten geri durmamakta, sadece bazı Fransız subaylarının Afrika'ya geldiklerinde kibir ve önyargılarını eleştirmekle iktifa etmektedir.[9]
Bazıları Doumbouya'nın müzakereye açık girişken bir kimse olduğundan söz ediyor. Çok övülen niteliklerinin vatanseverliğe dönüşüp dönüşmeyeceğini zaman gösterecek. Ekonomik meseleler, sosyal uyum, adalet ve demokratikleşme, dünyanın en fakir ve “düzensiz” ülkelerinden birinde Doumbouya'nın görevlerinin ön saflarında yer alacak.
KAYNAKLAR
Ahougnon, Servan. “La délégation de la CEDEAO a rencontré Alpha Condé et Mamady Doumbouya à Conakry.” VOA. Accessed September 13, 2021. https://www.voaafrique.com/a/guinee-la-délégation-de-la-cedeao-a-rencontré-alpha-condé-et-mamady-doumbouya-à-conakry/6221713.html.
Bendhaou, Fatma. “Guinée-Conakry : Les Dessous d’un Coup d’Etat Annoncé.” Accessed September 13, 2021. https://www.aa.com.tr/fr/afrique/guinée-conakry-les-dessous-dun-coup-detat-annoncé/2359367.
France 24. “Coup d’État en Guinée : la prévisible chute du président Alpha Condé,” September 6, 2021. https://www.france24.com/fr/afrique/20210906-coup-d-%C3%A9tat-en-guin%C3%A9e-la-pr%C3%A9visible-chute-du-pr%C3%A9sident-alpha-cond%C3%A9.
Eboulé, Christian. “Guinée : qui est le lieutenant-colonel Mamady Doumbouya, nouvel homme fort du pays ?” TV5MONDE, September 7, 2021. https://information.tv5monde.com/afrique/guinee-qui-est-le-lieutenant-colonel-mamady-doumbouya-nouvel-homme-fort-du-pays-423421.
JeuneAfrique.com. “Guinée : Alpha Condé et l’opposition, en chiens de faïence – Jeune Afrique,” September 24, 2012. https://www.jeuneafrique.com/139970/politique/guin-e-alpha-cond-et-l-opposition-en-chiens-de-faeence/.
RFI. “Guinée: la malédiction des coups d’État,” September 6, 2021. https://www.rfi.fr/fr/afrique/20210906-guin%C3%A9e-la-mal%C3%A9diction-des-coups-d-etat.
Kum, Peter. “Qui Est Le Colonel Mamady Doumbouya, Nouvel Homme Fort de La Guinée ? (Biographie).” Accessed September 13, 2021. https://www.aa.com.tr/fr/afrique/qui-est-le-colonel-mamady-doumbouya-nouvel-homme-fort-de-la-guin%C3%A9e-biographie/2356680.
“Mamady Dombouya, l’homme En Armes Qui Veut « faire l’amour » à La Guinée.” Accessed September 13, 2021. https://www.agenceecofin.com/portrait/1009-91394-mamady-dombouya-l-homme-en-armes-qui-veut-faire-l-amour-a-la-guinee.
Savana, Albert. “Guinée: Alpha Condé-Cellou Dalein Diallo ou la tentation ethnique.” Financial Afrik (blog), October 3, 2020. https://www.financialafrik.com/2020/10/03/guinee-alpha-conde-cellou-dalein-diallo-ou-la-tentation-ethnique/.
[1] “Guinée : Alpha Condé et l’opposition, en chiens de faïence – Jeune Afrique,” JeuneAfrique.com (blog), September 24, 2012, https://www.jeuneafrique.com/139970/politique/guin-e-alpha-cond-et-l-opposition-en-chiens-de-faeence/. [2] Albert Savana, “Guinée: Alpha Condé-Cellou Dalein Diallo ou la tentation ethnique,” Financial Afrik (blog), October 3, 2020, https://www.financialafrik.com/2020/10/03/guinee-alpha-conde-cellou-dalein-diallo-ou-la-tentation-ethnique/. [3] Emmanuel Dupuy is the President of the Institut of Prospective and Security in Europe (IPSE). Christian Eboulé, “Guinée : qui est le lieutenant-colonel Mamady Doumbouya, nouvel homme fort du pays ?,” TV5MONDE, September 7, 2021, https://information.tv5monde.com/afrique/guinee-qui-est-le-lieutenant-colonel-mamady-doumbouya-nouvel-homme-fort-du-pays-423421. [4] Eboulé. [5] “Mamady Dombouya, l’homme En Armes Qui Veut « faire l’amour » à La Guinée,” accessed September 13, 2021, https://www.agenceecofin.com/portrait/1009-91394-mamady-dombouya-l-homme-en-armes-qui-veut-faire-l-amour-a-la-guinee. [6] Servan Ahougnon, “La délégation de la CEDEAO a rencontré Alpha Condé et Mamady Doumbouya à Conakry,” VOA, accessed September 13, 2021, https://www.voaafrique.com/a/guinee-la-délégation-de-la-cedeao-a-rencontré-alpha-condé-et-mamady-doumbouya-à-conakry/6221713.html. [7] “Guinée: la malédiction des coups d’État,” RFI, September 6, 2021, https://www.rfi.fr/fr/afrique/20210906-guin%C3%A9e-la-mal%C3%A9diction-des-coups-d-etat. [8] Peter Kum, “Qui Est Le Colonel Mamady Doumbouya, Nouvel Homme Fort de La Guinée ? (Biographie),” accessed September 13, 2021, https://www.aa.com.tr/fr/afrique/qui-est-le-colonel-mamady-doumbouya-nouvel-homme-fort-de-la-guin%C3%A9e-biographie/2356680. [9] Eboulé, “Guinée.”
Yazının İngilizce dilindeki orjinal halini PDF olarak indirmek için tıklayınız: