Sahra çölü, dünyanın en büyük sıcak çölüdür. Batıda Atlantik Okyanusu, kuzeyde Atlas Dağları ve Akdeniz, doğuda Kızıl Deniz ve güneyde Sahel ile çevrilidir. Toplam alanı 3.300.000 mil kare (8.600.000 kilometre kare) olmakla beraber Sahra çölü her geçen gün ilerlemektedir.[1] Bu sebeple her geçen gün genişleyen ve tarım alanlarını yok eden Sahra çölünü yeşillendirmeyi ve bölgeyi kalkındırmayı amaçlayan pek çok proje ve fikir ortaya atılmıştır. Bu projelerden biri olan Sahra denizi projesi, Sahra'nın kapalı havzalarını[2] su doldurmak için Atlas Okyanusu veya Akdeniz'den gelen suların kullanılmasını öneren hayali bir makro mühendislik projesidir.[3]
Sahra denizi projesi, bilim adamlarının çöl içinde bir iç deniz oluşturmayı hedeflediği tek proje değildir. Bu projenin dışında Sahra’da El-Cûf havzası Sahra Denizi'ne dönüştürmek istendi. Bu havza kuzeydoğu Moritanya ve kuzeybatı Mali boyunca uzanmakta ve deniz seviyesinden 200 metre aşağıda bulunmaktadır. Proje, Fas'taki Cûbi Burnu'ndan havzaya yönlendirmek için bir kanal kazmayı ve 60.000 mil karelik bir iç deniz oluşturmayı hedefliyordu. Bunun dışında Avustralya Eyre gölünü uzun bir kanalla okyanusa bağlayarak güney Avustralya çölünü su ile doldurmayı planlayan başka bir proje daha vardır. Ayrıca Kaliforniya’da 1905 yılında bugün Salton Denizi olarak bilinen yapay bir göl inşa edilmiştir.[4]
Sahra Denizi Projesi, Tunus El-Cerid gölünü, kanal açarak, Gabes körfezinde bulunan el-Malih nehir yatağı seviyesinde birleştirerek 6000 kilometre karelik yapay bir deniz oluşturmayı ve bölgenin çöl iklimini değiştirerek ılıman bir iklime dönüştürmeyi amaçlamaktadır.
Proje, ilk öne sürüldüğü dönemde daha geniş bir alanı kapsamaktaydı. Tunus el-Cerid gölünü Gabes körfezi ve Cezayir’de bulunan Melghir gölü ile birleştirerek daha büyük bir iç deniz oluşturmayı hedeflemekteydi.[5] Bu fikir ilk defa 1872 yılında Fransız ordu subayı olan François Élie Roudaire tarafından ortaya atılmıştır. Proje 19. yüzyılda dönemin Beyine sunulmuş ancak Fransa’nın Tunus’u işgalinde bu projeyi kullanacağından şüphelenilerek proje reddedilmiştir. Bağımsızlıktan sonra kurulan ilk Tunus Hükümeti 1957 yılında projeyi üstlenmiş ancak teknik ve mali sebepler nedeniyle projeden vazgeçmiştir.[6] Projenin faydaları ve zararları noktasında birçok görüş ortaya atılmıştır. Bazıları için Tunus ekonomisini kalkındıracak bir rüya olarak görülen proje bazıları için ise çevresel bir felaket olarak değerlendirilmiştir.
Projenin gerçekleşmesi halinde bölgede yaşanan sorunların yok olacağı, idari ve siyasi bir başkent görevi görecek yeni bir şehrin inşa edileceği, oluşturulacak onlarca kilometre yeni sahillerde Sahra enerjisinin kullanılacağı ve yeni bölgesel dengelerin meydana geleceği öngörülmektedir. Ayrıca bölgenin kalkınmasıyla günümüzde yerleşim yoğunluğu bakımından zayıf olan bölgenin turistik bir cazibe merkezine dönüşmesi ve Tunus’ta artan işsizlik probleminin önüne geçilerek yaklaşık 60.000 kişinin istihdam edilmesi planlanmaktadır.[7]
Projeye karşı çıkanlar, ekonomik olarak kalkınmayı hedefleyen bu projenin Çöl bölgesinin iklimini değiştirerek bölgedeki hayatın tamamen yok olmasına sebep olabileceğini ifade etmektedirler. Ayrıca proje ile birleştirilen su kaynakları dolayısıyla tatlı su kaynaklarına tuzlu suyun karışmasına neden olabileceğini, ülke topraklarının bir yapay deniz ile ikiye bölmenin toplumsal bölünmeye de yol açabileceğini ve projenin çevresel bir felaket ile sonuçlanacağını öne sürmektedirler.[8]
[1]Jeffrey Allman Gritzner,Ronald Francis Peel, Sahara, https://www.britannica.com/place/Sahara-desert-Africa[Erişim: 08.03.2020] [2]Kapalı havzalar, sularını denizlere kadar ulaştıramayıp kuruyan veya göle dökülüp kalan akarsulardır. [3]Amber Pariona, The Sahara Sea: A Hypothetical Project To Create A Sea In The Sahara Desert, 1 Ağustos 2017, https://www.worldatlas.com/articles/the-sahara-sea-a-hypothetical-project-to-create-a-sea-in-the-sahara-desert.html[Erişim: 08.03.2020] [4]Amber Pariona, The Sahara Sea: A Hypothetical Project To Create A Sea In The Sahara Desert, 1 Ağustos 2017, https://www.worldatlas.com/articles/the-sahara-sea-a-hypothetical-project-to-create-a-sea-in-the-sahara-desert.html[Erişim: 08.03.2020] [5]قناة سويس تونس: ربط شط الجريد بالبحر المتوسط.. مشروع تاريخي يحول مدن الجنوب إلى مناطق ساحلية, (Tunus’un Süveyş kanalı: El-Cerid’i Akdeniz’e bağlamak… Güney şehirlerini kıyı bölgelerine dönüştüren tarihi proje), 16 Mart 2017, https://althawranews.blogspot.com/2015/05/blog-post_54.html[Erişim: 08.03.2020] [6]Rafik Bin Abdullah, رفضها الباي و نفرها بورقيبة : فكرة ربط شط الجريد بالبحر.. حلم ام وهم ؟( Bey reddetti, Burgiba’nın çekindi: El-Cerid gölünü deniz ile birleştirme fikri… Hedef mi düş mü?), 22 Haziran 2015, http://www.assabah.com.tn/article/104100/%D8%B1%D9%81%D8%B6%D9%87%D8%A7-%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%8A-%D9%88%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%87%D8%A7-%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A8%D8%A9-%D9%81%D9%83%D8%B1%D8%A9-%D8%B1%D8%A8%D8%B7-%D8%B4%D8%B7-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B1%D9%8A%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AD%D8%B1-%D8%AD%D9%84%D9%85-%D8%A3%D9%85-%D9%88%D9%87%D9%85%D8%9F[Erişim: 08.03.2020] [7]A.y. [8]A.y.