Afrika Edebiyatında Sudan Edebiyatı
Afrika edebiyatı ve Arap edebiyatı içinde Sudan edebiyatı önemli bir yere sahiptir. Sudan edebiyatı ağırlıkla Arapça yazılmakla beraber İngilizce ve Sudan’daki yerel dillerle kaleme alınan eserler de bulunmaktadır. Sudan edebiyatında Sudan’ın bağımsızlığından sonra ortaya çıkan edebiyat eserleri büyük oranda Sudan’ın resmi diliyle ortaya konulmuştur. Bu sebeple Sudan edebiyatı Arap edebiyatının ayrılmaz bir parçasıdır.
Sudan Edebiyatında Al-tayip Salih ve Kuzeye Göç Mevsimi Romanı
Sömürgecilik sonrası Sudan edebiyatı hakkında konuşacak olursak, bilhassa 20. yüzyıl ortasından bugüne kadar Sudan edebiyatını temsil edebilecek birçok yazar, şair ve sanatçı bulunduğu söylenmelidir. Yazar olarak Üstat Abdalla Al-tayip, Al-Tayip Salih, Abdul Aziz Baraka Sakin, Hammour Ziada; şair olarak İderis Muhammed Camma, Yusuf Beşir, Al-hadi Adem Sudan edebiyatının ünlü şahsiyetlerindendir.
Bu çalışmada “bağımsızlık” sonrası Sudan edebiyatçıları arasında özel bir yere sahip olan, Sudan edebiyatının kurucusu sayılan, kendisine “Arap romanının dehası” (عبقري الرواية العربية) unvanı verilen, dünyanın en iyi 100 romancısı listesinde yer alan Sudanlı yazar Al-Tayip Salih üzerinde durulacaktır. Tayip Salih’in roman ve hikayelerinde göstermiş olduğu başarı sadece Afrika kıtası ve Arap bölgesinde değil dünyanın dört bir tarafında karşılık bulmuştur. Sudan edebiyatı denilince, Tayip Salih adeta “olmazsa olmaz”dır. Al-Tayip Salih’in kaleme aldığı eserler Sudan’ın kültürü, yaşam tarzı, köy hayatı ve kadın meselesine odaklanmıştır. Buna ek olarak Doğu-Batı ikilemi, sömürgecilik ve bağımsızlık, hayvancılık ve çiftçilik, siyaset problemleri ve toplumcu gerçekçilik gibi konular üzerinde ısrarlı bir şekilde durmuştur. Kuzeye Göç Mevsimi romanı yirmiden fazla dile çevrilmiş ve bu, yazarın dünya çapında tanınan bir isim olmasını yol açmıştır. Mesela Zayin’in Düğünü romanı ve Kuzeye Göç Mevsimi gibi romanları 1987’den beri Türkçede yer almaktadır. Tayip Salih’in romanları Türkiye üniversitelerinde bulunan Arap edebiyatı bölümlerindeki öğrencilerin tez, makale ve çeşitli araştırmalarına konu olmaktadır. Afrika’da, Batı’da ve Arap ülkelerinde Tayip Salih hakkında çeşitli köşe yazıları, deneme ve incelemeler ortaya konulmuştur.
l-Tayep Salih Kimdir:
Tayyip Salih, önde gelen Arap edebiyatçılarından 1929 yılında Sudan’da doğdu. Hartum ve Londra Üniversitelerinde öğrenim gördü. B.B.C Arapça yayınları tiyatro bölümü başkanlığı yaptı “ardından UNESCO’da çalıştı. Tayep S Sahih’in Afrıkalı veya Afrıkalı Arap olarak toplumsal, dini ve politik kimliği sergilediği romanları -Al- Rajul Al-Qubrosi (The Cypriot Man, 1978) Urs-al Zayn (The Wedding of zein,1969) Mawsim Al- Hijra ila Al- Shamal (Seazon of Migration to the North, 1969) ve Daumat Wad Hamid (The Doum Tree of Wad Hamid, 1985)- Batı’da ses getirmiş , pek çok dile çevrilmişti. Kısa hikayeleri de modern Arap edebiyatının en iyileri arasında sayılan Tayep Salih’in Urs Al Zayn (Zeyn’in Düğünü) romanından uyarlanan Arapça film 1976 yılında Cannes Film Festivali’nde ödülllendirildi. 1966 yılında Beyrut’ta yayımlanan Kuzeye Göç Mevsimi 2001 yılında Arap Edebiyatı Akademisi tarafından 20. yüzyılın en önemli romanı olarak ilan edilmişti.”[1]
Sudanlı Yazar Abdul Aziz Baraka Sakin Kimdir?
Abdul Aziz Barka Sakin 1963 yılında Kasala şehirinde dünyaya geldi. Kadarif şehrinin yanında bulunan Kaşm Algırba’da büyüdü. İlkokulu Dem Alnur’da okuyup Ortaokulu Kaşm Algırba’da tamamlamıştır. Liseyi Halfa Alcedida’da sürdürdü. Öğrenim hayatını devam eden Sakin, Mısır Assiut Üniversitesi işletme bölümünü tamamlamıştır. Halihazırda Avusturya’da ikamet etmektedir. Evli ve iki oğulun babasıdır.
Abdul Aziz Baraka Sakin’nin Mesleki Hayatı
1993’ten 2000’e kadar İngilizce öğretmeni olarak çalışmıştır. Ardından çeşitli görevlerde bulunmuştur. 2007’den 2008’e kadar Darfur bölgesinde UNICEF'te çocuk hakları danışmanı görevini yapmıştır. Ona ilaveten Mavi Nil bölgesinde Dünya Bankası tarafından gerçekleşen toplumsal kalkınma projelerinin direktörünü yapmıştır. Barka Sakin, için bu görev son olmuştur. Yazmayı çok seven Barka Sakin, yazmanın sihirbazın işi olduğunu söylemiştir ve o günden bugüne kendini yazmaya adamıştır. Sakin’in yazmış olduğu romanların yanında hem dergilerde hem gazetelerde ve internet sitelerinde yazılar yayınlamıştır. Örnek olarak Almecela Al-arabiya dergisi, Dowha dergisi, Al-dastur gazetesi ve Al-Jazire Net sitesi gibi bir takım yazıları mevcuttur. Aynı zamanda Baraka Sakin’nin Sudan Öykü Kulübü’nün ve Sudan Yazarlar Birliği’nin üyelerindendir. Arap ve uluslararası kültürel etkinliklere birçok katılım sağlamıştır.
Abdul Aziz Baraka Sakin’nin Edebi Kişiliği
Baraka Sakin’nin kaleme almış olduğu Alcengo Masamir Al-Arz “Al-Congo Toprağın Çivi” adlı roman 2009 yılında Tayyep Salih’in roman ödülünü kazanmıştır. Bu ödülü ilan edildikten hemen sonra Sudan Kültür Bakanlığı tarafından çıkan kararname ile romanı yasaklanmıştır. Bu romanı daha iyi bir şekilde kuşatması için tedavülü de engellenmiştir. Bu yazarın 2005’te Kambo Kadıs’ten Bir Kadın adlı romanını menetmiştir. 2012’de Baraka Sakin’nin eserleri, Sudan’da her sene yapılan Hartum Uluslararası Kitap Fuarı’nda eserlerinin yer alması için sansüre yer vermemiştir. Sakin’e yasaklanma olayı şöyle izah etmiştir. “iyi niyetliyim ve güzel ahlak sahibiyim daha doğrusu barış ve özgürlüğün savunucusuyum ama sansürcüler beni ters bir şekilde okuyor” . Bilmukabele yazarın kitapları bu kadar yasaklansa da yasaklanmasına kadar okunmuştur. Sudan milletinin meşhur bir atasözü vardır: Yasaklanan şey istenir. Bunun için Abudul Aziz’in eserleri yasaklanmasına rağmen okur bir şekilde romanı incelenmiştir. Öte yandan Barka’nın eserlerini menedişi, yurt içinde ses getirmesiyle birlikte yurt dışında büyük bir yankı yaratmıştır. Mesela 1993 yılında Kambo Kadis’ten Bir Kadın hikayesi ile Arap dünyası düzeyinde BBC tarafından düzenlenen kısa hikaye ödülü layık görülmüştür. Sadece bu ödüllerle sınırlı kalmayıp bunun yanında BBC ve Al-Arabi Dergisi işbirliğiyle düzenlenen “Stories on the Air” adlı iki eserle ödülü kazanmıştır. Abdul Aziz’in Mukayalatul Kanderis adlı romanı 2011 yılında, Dr. Ishraqa Mustafa tarafından tercüme edilen Almanca versiyonu 2013’te Avusturya Saalfelden şehrinde bulunan Yüksek Teknik Enstitüsü akademik müfredatına dahil etmenin kararı alınmıştır.
Kaynakça
Tayip SALİH, Kuzeye Göç Mevsimi: Birinci baskı Ayrıntı Yayınları/ İstanbul 2011.
[1]Kuzeye Göç Mevsimi, 1.