Senegal uzun süredir Batı Afrika’nın sağlam demokrasilerinden biri olarak gösteriliyordu. Bunun yanında ekonomik büyüme olarak da bölgenin başat aktörlerinden biri. Bir süredir ise ülkedeki olaylar tüm bu olumlu göstergelerin önüne geçmiş durumda. Halkın sokaklara döküldüğü protestolarda can kayıpları artıyor.
Senegal Hükümeti geçtiğimiz cumartesi günü yaptığı açıklamada, Senegal polisi ile muhalefet lideri Ousmane Sonko'nun destekçileri arasında günlerdir süren çatışmalarda ölenlerin sayısının ikisi güvenlik görevlisi olmak üzere 15'e yükseldiğini söyledi.
Polisin göz yaşartıcı gaz atması ve hükümetin tanklarla askeri sevk etmesi üzerine göstericilerin taş atması, araba yakması ve süpermarketlere zarar vermesiyle çatışmalar şehrin bazı bölgelerinde devam etti.
Olayların sebebi ne?
Muhalif Ousmane Sonko’nun ceza alarak 2024 Şubat ayındaki başkanlık seçimlerine katılmayacak duruma gelmesiyle başlayan olaylar büyüyor. Sonko'nun kendisi ve destekçileri bunun kendisini siyasetten uzak tutmak için bir tür oyun olduğunu iddia ediyor. Tansiyonun yükselmesinin bir diğer nedeni de Senegal halkının aylardır Cumhurbaşkanı Macky Sall'in gelecek yıl yapılacak seçimlerde üçüncü dönem için aday olup olmayacağını netlik kazanmaması. Muhalifleri bunun anayasaya aykırı olacağını söylüyor. Dolayısıyla Senegal’in pek çok şehrinde meydana gelen olayların iki sebepten kaynaklandığını söyleyebiliriz. Sonko’nun mahkumiyeti ve Sall’ın üçüncü dönem adaylığı.
Sonko kim?
Sonko, 2014 yılında kurulan PASTEF-Les Patriotes "Etik, Çalışma ve Kardeşlik için Senegal Yurtseverleri" adlı siyasi partinin başkanıdır. Aynı zamanda Ulusal Meclis'teki NDAWI ASKAN WI / People's Alternative koalisyonunun seçilmiş milletvekilidir. 2016 yılında vergi müfettişi iken yolsuzlukları ihbar etmiştir. Senegalli elitlerin 50 milyon dolarlık bir maden kumu işleme tesisi ve offshore vergi cennetleri gibi yolsuzluk uygulamalarını ifşa etti. Aktivizminin bir sonucu olarak işine son verildi. 2017 yılında yayınlanan Pétrole et gaz au Sénégal kitabının yazarı aynı zamanda. Kitap, Petro-Tim olayı skandallarını anlatmaktadır. 2018 yılında "Çözümler" başlıklı ikinci bir kitap yazmıştır.
Sonko, Senegal'deki 2019 seçimlerinde cumhurbaşkanlığına adaylığını koydu ve kaybetti. Bugün halen CFA kullanan Senegal’in bu para birimini yerel bir para birimiyle değiştirmesini istiyor. 3 Mart 2021'de Cheikh Anta Diop Üniversitesi yakınlarında tutuklandı ve kamu düzenini bozmakla suçlandı. Senegal'in 2019 başkanlık seçimlerinde üçüncü oldu ve ülkenin gençleri arasında popüler. Destekçileri, Sonko'nun hukuki sorunlarının hükümetin 2024 başkanlık seçimlerindeki adaylığını engelleme çabasının bir parçası olduğunu savunuyor.
Süreç Nasıl Başladı?
Sonko geçtiğimiz Perşembe “gençleri yoldan çıkarmaktan” suçlu bulunurken, masaj salonunda çalışan bir kadına tecavüz etmek ve ölüm tehdidinde bulunmak suçlamalarından beraat etti. Dakar'daki duruşmasına katılmayan Sonko iki yıl hapis cezasına çarptırıldı. Avukatı tutuklanması için henüz bir emir çıkarılmadığını söyledi.
Suçlamaların öncesine gelirsek, 2021 yılında Sonko, 20 yaşındaki bir kadına tecavüz etmek ve ölüm tehdidinde bulunmak gibi birden fazla suçla itham edildi, her iki suçlamadan da beraat etti. Sonrasında ise "gençleri yoldan çıkarmakla" suçlandı ve hüküm giydiği suçlama da bu oldu. Sonko güvenlik endişeleri nedeniyle duruşmaya katılmadı.
Olayların çıkışından bu yana Dakar'daki üniversite kampüsü yağmalandı. Bütün binalar yakıldı ve en az 500 kişi tutuklandı. İnternet giderek daha fazla kısıtlandı ve kısıtlanmaya da devam ediyor. Hükümet ilk olarak WhatsApp, Facebook, Twitter, Instagram ve YouTube dahil olmak üzere sadece sosyal ağlara erişimi engelledi. Dolayısıyla bunlara yalnızca belirli VPN'lerle erişilebiliyordu. Daha sonra birçok VPN engellenmeye başladı. Daha sonra hükümet tüm mobil verileri askıya alarak erişimi daha da kısıtladı. Böylece temel web aramaları ve e-postalar bile yalnızca wifi’ya bağlıyken mümkün oldu. Bunun finansal bir etkisi de var, çünkü pek çok finansal işlem internete dayanan mobil para kullanılarak yapılıyor. Hele ki halkın bir kısmının çatışmaların devam etme olasılığına karşı gıda stoklama talebi canlıyken ödemelerin yapılmaması daha büyük bir sorun olarak dönüyor.
Yaşanan bu durumun ekonomi üzerinde önemli bir etkisi olacağı açık. Ancak olayların devam edip etmeyeceğine gelince, bu bağlamda herkesin aklındaki en büyük soru Sonko'ya ne olacağı? Mahkum edilmesine ve güvenlik güçleri tarafından evinde kuşatılmasına rağmen tutuklanmadı. Pek çok kişinin endişelendiği en önemli şey, tutuklanırsa ne olacağı? Sonko’nun yaşadıkları Ugandalı Bobi Wine ile benzer bir çizgide ilerliyor. Uluslararası toplumun cılız sesi Senegal’deki olayları bitirebilecek bir etken değil. Öte yandan Sonko’nun pek çok açıdan anti-emperyalist söylemlerinin olması Fransa’nın konumunu doğrudan etkileyebilir. Afrika Birliği’nin daha aktif olması gereken ancak kimsenin çözümü Afrika Birliği’nden ummadığı bir krizle daha karşı karşıyayız.