20. yüzyılın ortaları, günümüz Afrika ulus devletlerinin birçoğunun ortaya çıkışına tekabül etmektedir. Amerika'nın Sesi'nin raporuna göre, o zamandan beri ve özellikle yirmi birinci yüzyılın son birkaç on yılı boyunca, kıta yüzden fazla darbeyle karşılaştı. Bir araştırmaya göre, Afrika'da bağımsızlığın doğmaya başlamasından bu yana başarısız darbe girişimleri de sayılırsa sayı iki yüz ve üzerine çıkıyor. Bağımsızlık sonrası dönemde de kıtada askeri müdahaleler düzenli olarak gerçekleşti, ancak son yirmi yılın büyük bölümünde önemli bir düşüşün ardından darbelerin geri döndüğü söylenebilir.
Herhangi Bir Darbenin Ortak Bileşenleri
Darbeler, kesin ve geçerli bir şekilde konuşulamayacak açıklanamayacak kadar azdır. Sayılarının az olmasına rağmen, üst düzey yöneticilerin üniformalı erkekler tarafından dünya çapında anayasaya aykırı olarak görevden alınması, araştırma dalgalarını oluşturmaktadır. Darbeler üzerine yapılan çalışmalar, darbeye yol açan temel faktörler üzerinde önemli ölçüde yakınlaşma olduğunu göstermektedir. Bu yakınsama, yapılacak bir darbe için dört önemli unsura işaret etmektedir.
İlk olarak, silahlı kuvvetlerin kapasitesinin ezici varlığı gelir. Amaçlanan darbeyi gerçekleştirecek askeri kapasite, planı uygulamak için taşan bir güç anahtarı geliştirmek zorunda kalacak. Bu, hem halkın gözünü korkutmayı hem de olası herhangi bir direnişi bastırmayı amaçlayan göz alıcı bir resmin yayınlama yeteneğini içerir. İkincisi, güçlü ve nedensel ilginin varlığıdır. Darbecilerin güçlü siyasi ve mali taleplerinin bir kombinasyonu, bir hükümeti devirmek için anayasaya aykırı ve çoğu durumda şiddet içeren bir çalışma tarzına yol açar.
Mevcut olması gereken üçüncü unsur, meşru ve sonuç olarak ortaya çıkan bir rakibin yokluğu ile ilgilidir. Sahada yerleşik ve gerçek bir rakip karşısında, bir darbe başarısız olmaya mahkûmdur. Sunması gereken son fakat en az olmayan faktör halk desteğidir. Darbe faaliyetinin ezici desteği, sivil hükümetleri meşru bir güçten uzaklaştırmak için daha kolay hale gelir ve başarılı olur.
Afrika Darbesi Deneyimleriyle İlgili Bağlam
Yukarıda kısaca vurgulanan faktörler, Afrika'nın çok sayıda sakat bırakan darbesini açıklamak için pratik bir yöntem sunuyor. Bu, Afrika'daki darbeler söz konusu olduğunda, yaşanan ve yaşayan fenomenlere daha derinlemesine bakmak için önemli bir başlangıç olarak alınabilir. Ve bu, Afrika uluslarının geçmiş yıllarda hükümetlerin devrilmesinde kötü uygulamaların devam etme olasılığıyla birlikte endişe verici yükselişe tanık olmaya devam etmesi nedeniyle önemlidir. Afrika uluslarının yöneten sosyal bağlamına dayanan üç faktör, Afrika'daki sonsuz darbeleri daha da açıklayabilir.
İlk olarak, şiddetin yerleşik bir uygulama olduğunu ve birçok Afrika ülkesinde hükümetleri değiştirmek için kolayca ele alınabilecek bir uygulama olduğunu iddia eden yaygın olarak kabul edilen fikir gelir. Darbe, Afrika'da kamu bilgisinde sağlam bir konuma sahiptir. Demokratik güç transferi araçları, demokratik olmayan güç gasplarından çok daha azdır. Birkaç görevli, anayasal ve/veya anayasaya aykırı yollarla iktidara geldi. Ordudaki rütbeli subaylarla iş birliği içinde, sürelerini uzatmak için anayasal darbeler yapma konusunda sarsılmaz bir kararlılık kültürüne sahipler.
Kıta içi faktörler önemli rol oynarken, dış devlet ve devlet dışı aktörler Afrika'da sık sık meydana gelen darbeleri açıklamak için her zaman eşit olarak kullanılmıştır. Darbeleri batılı bir güce atfetmek Afrika'da yaygın. Darbe durumunda, Afrika siyasi söylemleri, suçu belirli bir yabancı devlet aktörüne yüklemek için açık suçlamaların hâkim olduğu hızlı bir yakınlaşma göstermektedir.
Afrika'da Fransa'nın sömürgesi olan bir ülkede bir darbe meydana geldiğinde her zaman Fransa'dan bahis açılır. Fransa, diğerleri arasında, hükümetlerin anayasaya aykırı olarak değiştirilmesi ve Afrikalı liderlerin öldürülmesiyle ilgili olarak nesillerin zihninde olumsuz bir itibar tuttu. Afrikalı siyasi söylemler, batılı devlet aktörlerini kolaylaştırıcılar olarak tasvir ediyor ve Afrika'nın darbelerine doğrudan katılımı kabul ediyor. Bu, uzun zamandır Batı demokrasilerinin Afrika'daki demokratik süreçleri korumak ve geliştirmek için gösterdiği duyarsızlık ve ikna edici bağlılık eksikliği ile destekleniyor. Pek çoğu, Batılı gücün hevesli olduğunu ve darbeci liderleri tanıma ve onlarla birlikte çalışma konusunda bir sicile sahip olduğunu söylemeyi tercih ediyor.
Yaşananlar devlet aktörlerinin yaptıklarına kıyasla daha az zarar verici olsa da, bölgesel ve uluslararası devlet dışı aktörler Afrika'daki darbelerin suçlanmasında önemli bir rol oynuyor. Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve Afrika Birliği (AU) başı çekiyor. Uzun bir süre boyunca, bu kurumlar, muazzam doğrudan finansman ve insani destek yoluyla Afrika'daki birçok ülke üzerinde önemli bir etkiyi sürdürüyorlar. Bunu göz önünde bulundurarak, Afrika siyasetinin demokratik olmayan güç transferi uygulamalarını reddetmesine yardımcı olabilirlerdi.
Afrika Birliği, 2000 yılında, sürekli artan anayasaya aykırı hükümet değişikliğine örgütsel tepkiye rehberlik edecek ilk kıta düzeyinde çerçeveyi geliştirdi. Kıtadaki darbe girişimlerini on yıl boyunca caydırmak için hiçbir pratik önlem almayan AfB, 2010'dan bu yana her türlü güçlü güç gaspına karşı duyarlı, gevşek bir cezai önlem aldı. Buna, özellikle tartışmalı yaptırımlar ve üyeliğin derhal askıya alınması yoluyla darbeyle kurulmuş bir siyasi liderliğin hızla kınanması ve reddedilmesi dahildir.
(Afrika Birliği: Darbeler imajımızı olumsuz etkiliyor. / AA)
Zararların dile getirilmesi
Kıta, sonsuz darbelerin kalıcı zararlarından büyük ölçüde acı çekti ve çekmeye devam ediyor. Ölçülebilir bir korelasyon derecesi ile darbelere bağlanabilecek zararlar çeşitlidir ve numaralandırılmıştır. Bunu takip eden iki hasar olağanüstü örnek teşkil etmektedir.
Birincisi, darbeler kıtanın imajına zarar verdi. Darbeye kıtada kötü bir imaj kazandıran kıta genelindeki düzensiz dağılımı değil. Daha ziyade, darbenin gerçekleşmeye devam etme istikrarıdır. Son darbe, Afrika'daki birkaç ülkede, ancak önemli bir sıklıkta gerçekleşti. Kıtanın geniş coğrafyasına kıyasla çağdaş darbelerin önemsiz bir yerde toplanmasına rağmen, zararın yaygın olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, darbe olaylarının ağırlıklı olarak medyada yer almasıyla kıta, onarılamayacak kadar kötü bir imajdan mustariptir. Başka bir deyişle, darbenin artık Afrika siyasetinin ayrılmaz bir parçası olduğuna ve ulusların imajına büyük zarar verdiğine inanılıyor.
İkincisi, Afrika'daki birçok ülkede demokrasi ölümcül bir düşüş yaşıyor. Sık sık meydana gelen darbeler, kıta genelinde demokrasiyi baltaladı. Darbeler demokrasinin doğal düşmanlarıdır. Darbecilerin demokrasiyi tesis etme yeminlerine rağmen, Afrikalıların yaşadıkları, darbelerin hiçbir zaman ulus için demokrasi getirmediğini kanıtladı. Afrika'nın bazı bölgelerinde giderek artan darbeler, tüm kıtadaki demokrasilere zarar vermeye devam eden faktörler kümesini oluşturuyor. Darbe, salgın yaratma potansiyeli ile dolaylı bir yayılma etkisine sahiptir.