Burkina Faso'nun başkenti Ouagadougou’da bu sabah erken saatlerde silah sesleri yükseldi ve devlet televizyonu yayından çıkarak, son darbeden dokuz ay sonra başka bir darbe girişiminin olabileceğine dair şüpheleri ateşlendirdi. Darbenin lideri olan Yarbay Paul Henri Sandaogo Damiba'nın nerede olduğu bilinmemekle birlikte, hükümetinin Facebook'ta yaptığı bir açıklamada halk sakin olmaya çağırıldı.
Cumhurbaşkanlığı sözcüsüne atfedilen açıklamada, "Sakinliği ve dinginliği geri getirmek için müzakereler sürüyor. Ülkemize saldıran düşman sadece Burkinalılar arasında bölünme istiyor." cümleleri dikkat çekiciydi.
Risk istihbaratı şirketi Verisk Maplecroft'un Afrika analisti Eric Humphery-Smith, "Bu bir darbe girişimini andırıyor. Kışlaların etrafındaki silah sesleri bir tür isyandan kaynaklanabilecekse de ulusal televizyon istasyonunun kapatılması rahatsız edici bir gelişme." açıklamasını yaptı. Cuma sabahı ilerleyen saatlerde devlet televizyonu RTB tekrar yayına girdi ancak yayınlarda sabahki olaylardan hiç bahsedilmedi. Bunun yerine, Müslüman bir liderle yapılan bir röportaj, pamuk çiftçiliği hakkında bir hikaye ve Senegal'in "Sex and the City"ye cevabı olan bir televizyon programının reklamını yayınlandı.
Ouagadougou sokaklarında halkın bir kısmının Damiba'nın devrilmesine destek verici protestolarını görmek de mümkün. Burkina Faso'nun Yeniden Kuruluşu Hareketi'nden siyasi aktivist Francois Beogo’nun, “Doğrulanmış olsun ya da olmasın, bu darbeyi desteklemek için gösteri yapıyoruz.” açıklaması bu protestoların büyüyebileceğini gösteren etkenlerden biriydi. Beogo’ya göre halk, Damiba'nın dokuz aylık iktidarı boyunca gerçek bir değişim bekliyordu ama bu olmadı.
Öte yandan Damiba, geçen hafta New York'a giderek BM Genel Kurulu'na hitap etmiş, yaptığı konuşmada Ocak darbesini “ulusunun beka sorunu” olarak savunmuştu. Burkina Faso'nun Ocak darbesi, Mali ve Gine'deki benzer darbelerinden ardından gelmiş ve Batı Afrika'da demokrasinin geri dönüşüne ilişkin korkuları artırmıştı. Damiba geçen hafta Burkina Faso'daki geçişin neredeyse iki yıl daha süreceğini söylese de bu pek de ciddiye alınacak bir söylem gibi durmuyordu.
Şu bir gerçek ki ülkedeki pek çok kişi, önceki hükümetin binlerce kişiyi öldüren ve en az iki milyonu yerinden eden aşırılık yanlısı şiddeti engelleyememesinden dolayı hüsrana uğrayarak darbeyi destekler konumda olmuştu. Eleştirilen şiddet olayları ise Damiba'nın yönetimi ele geçirmesinden bu yana azalmadı.
Daha bu haftanın başlarında, Gaskinde’de bir tedarik konvoyuna silahlı kişilerce düzenlenen saldırıda en az 11 asker ölmüş ve 50 sivil kaybolmuştu. Bu tip saldırıların azalacağına olan inancın yitirilmesi bugün Burkina Faso’yu yeniden askeri müdahale noktasına getirmiş görünüyor. Üstelik ordudaki çatlakların bölünmeye dönmesi, Burkinabe ordusunun terörle mücadele konusunda verdiği sözleri tutmasını zorlaştıracağı da bir gerçek. Değişmeyen gerçeklerden biri de ülkenin büyük bir kısmının 2018'den bu yana yönetilemez hale geldiği. Milyonlarca kişi, kırsal topluluklara motosikletlerle sık sık inen silahlı adamların daha fazla baskın yapmasından korkarak evlerini terk etmişti. Ülkenin siyasi durumunun gitgide bozulmaya başlaması ise 2012 yılında komşu Mali'de başlayan, o zamandan beri Sahra Çölü'nün güneyindeki Sahel bölgesinin kurak genişliğine yayılma fırsat yakalayan şiddetin merkez üssü haline gelmesiyle oluşmuştu.
Burkina Faso’daki yeni durumun darbeye dönüşme ihtimali kuvvetli gözüküyor. Bu durum gerçekleşirse yeni gelecek askeri cuntanın son seçilmiş hükümetle nasıl bir ilişkide olacağı ve ortaya çıkacak yeni güvenlik krizinin Mali, Gine ve Nijer’e nasıl etki edeceği yakından izlenmeli. Batı Afrika’daki terör olayları ve seçilmiş siyasilerin üzerindeki asker gölgesi bölgenin daha büyük krizlerle boğuşmasına neden olabilir. Öte yandan ABD, Fransa ve Rusya’nın tutumları da krizin ne yöne doğru gideceğine dair ipuçları verecektir.
Kaynaklar:
https://www.reuters.com/world/africa/heavy-gunfire-heard-burkina-faso-capital-reuters-witnesses-2022-09-30/
https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Reports-of-possible-coup-in-Burkina-Faso-National-TV-off-amid-heavy-gunfire-1633205
https://www.newsdailytrendz.com/top-stories-gunfire-heard-in-burkina-faso-sparking-coup-fears/
https://www.nytimes.com/2022/09/30/world/africa/burkina-faso-coup.html
Foto: Kambousia Kambou/AFP