Afrika Birliği Örgütü’nün soyundan gelen Afrika Birliği
O zamanki Afrika Birliği Örgütü'nün başarılı kuruluşunda iki önemli faktörün, yani dekolonizasyon kavramının ve Pan-Afrikanizm düşüncesinin önemli bir rol oynadığına inanılıyor. Avrupa ülkeleri, 19. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın sonlarına kadar Afrika'yı kolonileştirmiştir. Avrupa emperyalistlerinin Afrika üzerindeki etkisi üç kategoride incelenebilir: ekonomik, politik ve sosyal. 19. yüzyılın sonunda Avrupalı güçler, Liberya ve Etiyopya dışında tüm Afrika'yı sömürgeleştirmiştir.
Kıta sakinleri, kolonizasyon başladığı andan itibaren bağımsızlıkları için direnmiş ve savaşmıştır. Kıta çapında ortaklaşa yürütülen özgürlük hareketleri ve bağımsızlık kazanma başarısının yanı sıra, Pan-Afrikanizm kavramı tüm kıtaya yayılmıştır. Pan-Afrikanizm düşüncesine sahip kolonisiz ülkeler, Afrika Birliği Örgütü'nün hayata geçirilmesini ateşlemiştir. Böylece Afrika Birliği Örgütü, 25 Mayıs 1963'te uluslararası örgütler akışında yerini almıştır.
Uluslararası hükümet kuruluşları, "ortak amaçlar güden ve örgüt içinde belirli işlevleri yerine getirmek için kendi özel organlarına sahip olan, bir antlaşma tarafından ve bir anlaşmaya dayalı olarak kurulan devletler birliği" olarak tanımlanmaktadır. AfB, teoride, hem işlevsel hem de örgütsel olarak, Birleşmiş Milletler (BM) ve Amerikan Devletleri Örgütü'nün (ADÖ) birleşik bir planını temsil ediyordu.
Afrika Birliği Örgütü daha sonra Temmuz 2002'de Durban’da (Güney Afrika) resmi olarak Afrika Birliği’ne (AfB) dönüştürülmüştür ve AB planına göre modellenmiştir. Afrikalı liderler, Pan-Afrika refahını iyileştirmek için tüm Afrika uluslarının ekonomik ve siyasi politikalarını uyumlu hale getirmeyi ve Afrikalılara uluslararası ilişkilerde sağlam bir zemin sağlamayı amaçlamıştır.
AfB artık 60 yıllık bir hükümetler arası bölgesel organizasyondur. Bu uzun süre, bir kuruluşun hizmet ettiğine inandığı ulusa kayda değer değişiklikler sunması için fazlasıyla yeterli bir süredir. Ancak örgütün bu uzun süreli varlığı tartışmalarla doludur. Birkaçı dışında, belirlediği hedeflerin çoğu, kıtayı olumlu yönde etkileyen herhangi bir değişiklik getirmekten çok uzak bir konumdadır. Kimileri, bu hedefleri gerçekleştirmek için yeterince çalışmıyorsa kıta halkı adına bir örgüt kurmanın amacının ne olduğunu sorarak AfB varlığını sorgulamaktadır.
İyi Yönetişim Eksikliği ve Liderlik Örneği
Uluslararası çok taraflı kalkınma kurumları, iyi yönetişimi "bir ülkenin kalkınma için ekonomik ve sosyal kaynaklarının yönetiminde gücün kullanılma biçimi" olarak tanımlamaktadır. Afrika Kalkınma Bankası ise bu kavramı, bir ulusun yönetim işlerinde gücün kullanılma biçimine atıfta bulunan bir süreç olarak tanımlamaktadır. İyi yönetişim aynı zamanda siyasi, ekonomik ve idari otoritenin uygulanmasında hukukun üstünlüğü, şeffaflık, yanıt verebilirlik, katılım, hakkaniyet, etkinlik, verimlilik, hesap verebilirlik ve stratejik vizyon çabası olarak ele alınmıştır.Uluslararası bir kuruluşun refahı ve başarısı, iyi yönetişimin ve karizmatik liderliğin bir yansımasıdır. Şeffaflık, hesap verebilirlik ve aktif katılım; iyi yönetişimin temel ilkeleri olmalıdır.
Dünya, bu zor gerçeğin gerçekleşme sürecine tanık oluyor. Başarılarının temel sırlarından biri iyi yönetişim ve karizmatik liderlik olan ve rol model alınabilecek, hedefleri ve faaliyetleri olan birkaç uluslararası kuruluş vardır. Batılı hükümetler arası ve uluslararası örgütlerin çoğu bunun pratik örnekleridir.
Afrika Birliği Örgütü’nün ve önceki kalkınma programlarının Afrika'daki yönetişim standardını iyileştirmedeki başarısızlığı, Afrika Birliği’ne yüksek beklentiler yüklemiştir. Geçmişten ders alan AfB bir adım atmış ve iyi yönetişime yönelik önemli iyileştirmeler yapmıştır. İyi yönetişimin, Afrika birliğini ele alarak kıtanın ve genel olarak ulusun refahına işaret edecek olan örgütün belirlenmiş amaçlarının gerçekleştirilmesinde yeri doldurulamaz bir role sahip olduğunu ifade etmiş ve gerekli vurguyu yapmıştır. Bu amaçlar arasında çatışmaları kontrol altına almak, sona erdirmek ve önlemek; daha büyük bir Afrika pazarı yaratmak; kıtanın borç, yolsuzluk, HIV/AIDS, çevresel bozulma ve olmak üzere çetin zorluklar bütününü ele almak ve bunu yaparken yenilikçi yollar bulmak yer almaktadır.
Kıta organizasyonunun yeni bir adı olmasına rağmen, AfB, yeni şişedeki eski şarap örneği gibi, iyi yönetişimin pratikliğini göstermekten ve örnek olarak liderlik etmekten uzaktır. AfB, Afrika Birliği Örgütü’nü oluşturan ülkelerden, kötü yönetimi sürdüren ve insan haklarını acımasızca bastıran liderlerden oluşmaktadır. Bu durum, AfB’nin Afrika Birliği Örgütü’nden farklı olduğunu görmeyi zorlaştırmaktadır.
Kötü yönetişim, yozlaşmış liderlikten kaynaklanır. Kötü yönetişim; etkisiz ve verimsiz, şeffaf olmayan, halka karşı duyarlı olmayan, eylemlerinden sorumlu tutulmayan, adaletsiz ve elitlere özel, hukukun üstünlüğüne saygı duymayan ve fikir birliğine dayalı politikalardan yoksul olan katılımcı olmayan hükümetleri kapsamaktadır. Buna göre, Afrika'daki liderler en çok yozlaşmıştı ve yönettikleri insanların saygısından çok öz saygılarına öncelik vermektedir. Üye devletlerin neredeyse tüm liderleri ne barışçıl yollarla iktidara geldiler ne de demokratik olarak seçilmişlerdir. Ayrıca otoriterlerdir, diktatörlerdir ve kendi devletlerinde süresiz olarak iktidardadırlar.
Bazı analistler, demokratik yönetişimin kurumsallaşmasının büyük bir zorluk olmasına rağmen, AfB’nin son yıllarda bazı üye devletlerde seçim gözlemlerine katılımdaki ve kıta barışını korumadaki rolüne değinerek dikkate değer bir sicil sergilediğini savunmaktadırlar. Ancak bu, iyi yönetişim ve örnek teşkil etme konuları göz önünde bulundurulduğunda kuruluşun en iyi performansı gösterdiği şeklinde bir genelleme olarak düşünülememektedir.
Kapanış konuşmaları
IGO'ların kurulmasındaki hedefler; devletler arası sistemin işleyişini iyileştirmenin yanı sıra, egemenliklerini etkilemeden devletler arasındaki işbirliğini kolaylaştırma konuları ile yakından bağlantılıdır. Nitekim, Afrika Birliği'nin ve/veya Afrika Birliği'nin örgütlenmesini doğuran ana faktör de budur. AfB, kuruluşu uluslararası kuruluşların mantığına uygun olmasına rağmen, ülke çapında birikmiş devasa ve köklü sorunları ele almakta yetersiz kalmıştır. Koca bir teşkilat olarak 60 yıllık varlığının ardından eski Afrika Birliği Örgütü'nün, şimdi ise AfB'nin verimli ve etkin bir örgüt olduğu söylenebilecek bir durumda olmadığı kolaylıkla anlaşılmaktadır.
Tüm bu karmaşık sorunlara rağmen AfB, hala Afrikalıların müreffeh geleceklerini görmeleri için ideal araçlardan biridir. Nitekim AfB, AfB’yi merkezi bir araç olarak kullanan kıta ulusunun hedeflerine ulaşabileceği çok önemli bir potansiyeldir. Bununla birlikte AfB, iyi yönetişimde canlı bir reform başlatmadığı ve kalıcı bir değişiklik meydana getirmek için pratikliğine kendini adamış olmadığı sürece etkili ve verimli bir organizasyon olamayacaktır.
Referanslar;
Ehiedu E.G.Iweriebror, the colonization of Africa, African Age. Available at [http://exhibitions.nypl.org/africanaage/essay-colonization-of-africa.html]
Brain- Vincent Ikekiaku, African Union Conflict and Conflict Resolution in Africa A Comparative Analysis of the Recent Kenya and Zimbabwe Conflicts, [2011, academia.edu, [http://www.academia.edu/892730/African_Union_Conflict_and_Conflict_Resolution_in_Africa_A_Comparative_Analysis_of_the_Recent_Kenya_and_Zimbabwe_Conflicts]
Roger Annis, Mali under indefinite occupation, May 13, 2013, socialistworker.org, [http://socialistworker.org/2013/05/13/mali-under-indefinte-occupation]
OAU Charter 479 U.N.T.S. 39, 1963, [http://www.fd.uc.pt/CI/CEE/OI/OUA/oau_charter.htm]
The Constitutive act of African Union, 2001, [ http://www.au.int/en/about/constitutive_act]
John Akokpari, The OAU, AU, NEPAD and the promotion of Good Governance, 2003, The electoral society of South Africa, 1-919814-54-X
Jan Wouters and Cedric Ryngaert, Good Governance: Lesson from International Organizations, 2004, [http://www.law.kuleuven.be/iir/nl/onderzoek/wp/WP54e.pdf%E2%80%8E]
Bjorn Moller, Africa’s Sub-regional organizations: Seamless Web or Patchwork?, 2009, crisis states research centers, 1749-1800 [http://inec.usip.org/resource/africas-sub-regional-organisations-seamless-web-or-patchwork]
Vilborg Ása Guðjónsdóttir, SUBREGIONAL ORGANIZATIONS IN EUROPE
Encyclopedia of Public International Law, p.1289
World Bank (WB), International Development Association (IDA) p. 1& 2 [www.ifad.org/gbdocs/eb/67/e/EB-99-67-INF-4.pdf]
Comentarios