Diasporayı Tanımlamak
"Diaspora" kelimesi Yunanca'da "saçılma" ya da "dağılma" anlamına gelen "sperio" kelimesinden gelmektedir. Asıl manası, tohumların saçılması ya da tarımda tohumların geniş bir alana ekilmesidir. Zamanla bu terim mecazi olarak insanların anavatanlarından dünyanın çeşitli ülkelerine dağılmalarını ya da yayılmalarını tanımlamak için kullanılmaya başlanmıştır. Anlamı, Babil baskısı nedeniyle Yahudi nüfusunun İsrail'den dağılmasını tanımlamak için gelişmiştir. Terimin kökeni dağılmış Yahudi nüfusuna dayandığından, ilk kullanım sadece zorla yerinden edilenlere odaklanma eğilimindeydi. Bu nedenle, kelime uzun bir süre boyunca büyük ölçüde olumsuz bir çağrışıma sahip olmuştur. Modern araştırmacılar bu kavramı çok daha karmaşık, çeşitli ve hatta tüm göç biçimlerini kapsayan olumlu bir kavram olarak görmektedir. Modern dünyada "Diaspora" kelimesi, genellikle zorunlu göç, isteğe (ihtiyari) bağlı göç ya da diğer yerinden edilme biçimleri nedeniyle bir halkın kendi anavatanından dağılması ya da ayrılması anlamına gelmektedir. Bu terim genellikle belirli bir etnik veya kültürel grubun dünyanın farklı bölgelerine taşınmasını veya yerleşmesini tanımlamak için kullanılır.
Diasporayı teşvik etmek için Etiyopya politikaları
Etiyopya, yaklaşık iki milyon kişiden oluştuğu tahmin edilen diaspora üyelerini kendine çekmeyi amaçlayan bir diaspora politikasına öncülük eden birkaç Afrika ülkesinden biri konumundadır. Dünya genelinde Etiyopyalılar, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İsrail, Almanya, Birleşik Krallık ve Suudi Arabistan gibi ülkelerde ikamet eden önemli topluluklarla geniş bir alana dağılmıştır. Etiyopya hükümetinin diaspora topluluğuyla olan ilişkisi, Dışişleri Bakanlığı (MOFA) bünyesinde Etiyopya Gurbetçi İşleri için özel bir Genel Müdürlük kurulmasıyla 1990'ların ortalarına kadar uzanmaktadır. Diaspora üyelerinin ulusal kalkınmaya önemli katkılarda bulunma potansiyelini kabul eden Etiyopya hükümeti proaktif bir yaklaşım benimsemiştir. Diaspora katılımını kalkınma gündeminin ayrılmaz bir parçası olarak görmektedir ve bu nedenle işbirliğini kolaylaştırmak için bir dizi yasal önlem, politika ve kurumsal çerçeve uygulamıştır. Bu çabalar, Etiyopya'nın kolektif ilerlemesi için diasporanın uzmanlığından, kaynaklarından ve ağlarından yararlanmaya yöneliktir. Bu hedef doğrultusunda hükümet, diasporanın iş girişimlerine, yatırım faaliyetlerine ve diğer kalkınma hamlelerine katılımını teşvik etmek üzere tasarlanmış bir çok teşvik edici uygulamalar ve avantajlar geliştirmiştir. Bu önlemler sayesinde Etiyopya, diasporasıyla karşılıklı yarar sağlayan bir ilişki geliştirmeye çalışmakta, ülkeyi sürdürülebilir büyüme ve refaha doğru ilerletmek için yeteneklerinden ve katkılarından yararlanmaktadır.
270/2002 sayılı beyanname, Etiyopya diasporası üyeleri ve onların yakın aile üyeleri için Sarı Kart olarak bilinen özel bir kimlik kartı çıkarılmasını sağlamıştır. Bu bildirinin 2002 yılında yürürlüğe girmesi, Etiyopya hükümetinin diaspora işlerine yaklaşımında önemli bir değişime işaret ediyordu. Bundan önce, Etiyopyalı diaspora üyeleri vize, çalışma izni, yatırım arazisi ve krediye erişim ve ikamet lisanslarının yenilenmesi için zor kriterler de dahil olmak üzere büyük engellerle karşılaşıyordu. Bu beyanname, diasporanın vatanlarıyla ilişkilerini güçlendirmeye artan isteğini karşılama ve Etiyopya hükümetinin kalkınma ve demokratikleşmeyi artırma çabalarında diaspora gruplarını harekete geçirme gündemini ilerletme olmak üzere iki temel hedefi ele almayı amaçlıyordu. Uygulamaya konulmasından bu yana diaspora üyeleri, özel kullanım için ithal edilen mallarda vergi muafiyeti, Etiyopya bankalarında döviz hesabı açabilme ve istihdama vizesiz erişim ve ülkeye giriş gibi çeşitli ayrıcalıklardan yararlanmıştır. Özünde, beyanname Etiyopya diaspora üyelerine Etiyopya vatandaşlarının yararlandığı ayrıcalıkların çoğunu veriyor. Bildiriye ek olarak, hükümet diasporaya yönelik çeşitli yasalar çıkararak 2002'den bu yana diaspora topluluğuyla ilişki kurma konusunda Sahra altı Afrika'daki en proaktif ülkelerden biri haline geldi. Bununla birlikte, bazı kısıtlamalar uygulanmaktadır; diaspora üyelerinin siyasi meselelere karışması, bankacılık hizmetleri işletmesi, seçim süreçlerine seçmen veya aday olarak katılması veya askeri ve güvenlik hizmetlerine kaydolması yasaktır.
2011 yılında Kapasite Geliştirme Bakanlığı kapatılmış ve Diaspora Koordinasyon Ofisi İçişleri Bakanlığı'na devredilmiştir. Bu hükümet birimlerinin temel amacı, Etiyopya Hükümeti ile yurtdışındaki Etiyopyalılar arasında bir irtibat görevi görmeye devam etmekte ve Etiyopya diaspora topluluğunu Etiyopya'ya değerli bilgi ve birikimini çekmek için harekete geçirmeyi amaçlamaktadır. Bu misyon büyük ölçüde Etiyopya konsoloslukları aracılığıyla yürütülmektedir ve bunların 20'den fazlası şu anda diaspora birimleriyle donatılmıştır. Bu ofisler, ayrıcalıkların teşvik edilmesinde ve diasporaya özel yeni mevzuatın çıkarılmasında merkezi bir rol oynamaktadır. Etiyopya, 2011 yılında ve 2012 yılının başlarında dünyanın çeşitli yerlerinde diasporaya sunulan bir diaspora politikası taslağı geliştirmiştir. 2013'te tanıtılan Etiyopya Diaspora Politikası (FDRE 2013), Etiyopyalı diaspora üyelerinin devam eden siyasi ve sosyo-ekonomik kalkınma planlarını hızlandırmak için üstlendiği önemli rolü vurgulamıştır. Hükümet, diasporayı bilgi ve teknoloji transferi ile yatırımlara proaktif bir şekilde dahil ederek, diasporaya ev sahipliği yapan ülkeler ile anavatan arasındaki ikili ilişkilerin gelişmesini bekliyordu. Ayrıca politika, diaspora katılımıyla ilgilenen federal ve bölgesel hükümet birimlerinin faaliyetlerini koordine etmek için ulusal bir çerçeve oluşturmuştur.
Son yıllarda hükümet, gayrimenkul, tarım, imalat ve hizmetler de dahil olmak üzere ekonominin çeşitli sektörlerinde diaspora yatırımlarını kolaylaştıracak politikalar uygulamıştır. Bu politikalar arasında vergi indirimleri, hızlandırılmış bürokratik süreçler ve yatırım amaçlı araziye erişim gibi teşvikler yer almaktadır. Ayrıca Etiyopya hükümeti, diaspora katılımını ve yatırımını kolaylaştırmak için Etiyopya Diaspora Ajansı gibi kurumlar kurmuştur. Bu ajans, diaspora yatırımcıları için tek adres olarak hareket etmekte ve yatırım süreci boyunca bilgi, destek ve rehberlik sağlamaktadır. Resmi hükümet girişimlerine ek olarak, Etiyopya diaspora topluluğu içindeki çeşitli taban örgütleri ve ağları yatırım ve girişimciliği kolaylaştırmaktadır. Bunlar arasında diaspora ticaret odaları, yatırım kulüpleri ve diaspora yatırımcılarını Etiyopya'daki iş fırsatlarıyla buluşturan çevrimiçi platformlar yer almaktadır. Etiyopya diasporasından gelen döviz havaleleri de ülke ekonomisinde önemli bir rol oynamakta, istikrarlı bir döviz akışı sağlamakta ve milyonlarca Etiyopyalının geçim kaynaklarını desteklemektedir. Hükümet, diaspora tahvillerini ve diaspora yatırımcılarını hedefleyen yatırım fonlarını teşvik etmek de dahil olmak üzere, bu dövizleri kalkınma amacıyla kullanmak için adımlar atmıştır. Genel olarak, Etiyopya diasporası, özellikle yatırım ve girişimcilik açısından ülkenin kalkınması için giderek daha fazla hayati bir kaynak olarak kabul edilmektedir. Etiyopya, destekleyici politikalar uygulayarak ve diaspora katılımı için elverişli bir ortam sağlayarak diaspora topluluğunun yeteneklerinden, sermayesinden ve ağlarından önemli ölçüde faydalanabilir.
Etiyopya Diasporasının Yatırım ve Ekonomik Kalkınmaya Katılımı
Diasporalar, menşe ülkelerinin ekonomik kalkınmasına katkıda bulunma konusunda önemli bir potansiyele sahiptir. Diaspora katılımının etkisini değerlendirmek, nedensel ilişki ile bağlantıyı ayırt etme ve bilgi birikimi ve tecrübe aktarımı gibi maddi olmayan varlıkların etkilerini ölçme konusundaki karmaşıklıklar nedeniyle güçlükler barındırmaktadır. Her diaspora, etkileri küresel olarak genişlese bile anavatanlarıyla kültürel bağları güçlü kalan bireylerden oluşur. Bu etki, işçi dövizleri, doğrudan yabancı yatırım ve uluslararası ticaret gibi kanallar aracılığıyla ekonomik olarak kendini gösterebilir. Ayrıca, diaspora toplulukları bulundukları ülkede ya da anayurtlarında politika değişikliklerini savunduklarında diaspora katılımının siyasi sonuçları da olabilir. Diaspora nüfusları, özellikle gelişmekte olan ülkeler için değerli ekonomik kaynaklar olarak hizmet etmektedir. Bu potansiyelden etkin bir şekilde faydalanmak için net hedefler belirlemek, diaspora konumlarını ve beceri ve kapasitelerini belirlemek, diaspora topluluklarıyla güven tesis etmek, etkili iletişim kanallarını sürdürmek ve diasporanın ulusal kalkınmaya katkılarını teşvik etmek gibi belirli eylemlere ihtiyaç vardır. Diaspora işlerine odaklanan ana vatan ülkelerindeki devlet kurumları ikili bir rol benimsemelidir: diasporanın anavatana katkılarını kolaylaştırırken aynı zamanda diaspora topluluklarına destek ve hizmet sağlamak. Anavatan ve diaspora arasında karşılıklı fayda sağlayan bir ilişkiyi besleyerek, hükümetler sürdürülebilir ekonomik büyüme ve kalkınma için diaspora kaynaklarından faydalanabilir.
Etiyopya Halkının Devrimci Demokratik Cephesi (EPRDF) hükümetinin 1991'deki yükselişiyle birlikte, hızlandırılmış büyümeyi teşvik etmeyi amaçlayan gündemi çok önemli bir hedef olarak ortaya çıktı. Bu, Etiyopya'nın kalkınma sürecinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu çabanın merkezinde, Etiyopya diasporasının, hem yurtdışında kalıcı veya geçici olarak ikamet edenlerin hem de işçi göçü kapsamında bulunan Etiyopya vatandaşlarının aktif katılımı yer almaktadır. Anavatanlarına yaptıkları sürekli döviz transferleri hayati bir mali kaynak haline gelmiştir. 2007-2008 mali yılında Etiyopya'ya yapılan işçi dövizleri yaklaşık 1,2 milyar ABD doları gibi önemli bir miktara ulaşmıştır. Bu fon akışı, ülke ekonomisinin güçlendirilmesinde, çeşitli sektörlerin desteklenmesinde ve genel büyümeye katkıda bulunulmasında önemli bir rol oynamaktadır. Dünya Bankası tarafından hazırlanan bir rapor, diaspora dövizlerinin gelişen tablosuna ışık tutmakta ve 2010 yılında Etiyopyalı diaspora üyelerinin anavatanlarına yaklaşık 387 milyon dolar geri göndermesiyle kayda değer bir artış olduğunu göstermektedir. 2012 yılına gelindiğinde bu rakam önemli ölçüde artarak yaklaşık 624 milyon dolara yükselmiş ve Etiyopya'nın Gayri Safi Yurtiçi Hasılasının (GSYİH) %1,4'ünü oluşturmuştur. Daha geniş bir küresel bağlamda, işçi dövizleri özellikle düşük ve alt-orta gelirli ülkeler için önemli bir ekonomik itici güç olarak ortaya çıkmıştır. İşçi dövizleri 2013 yılında bu ülkelerde ortalama olarak GSYH'nin yaklaşık %5'ini oluşturarak ekonomik istikrar ve kalkınma üzerindeki önemli etkilerinin altını çizmiştir. 2007-2008 yıllarında gözlemlenen seviyelere kıyasla kademeli bir düşüş yaşamasına rağmen Etiyopya, 2020 yılında diaspora topluluğunun dayanıklılığının bir kanıtı olarak işçi dövizi girişlerinde kayda değer bir canlanmaya tanık oldu. Etiyopya, hüküm süren küresel ekonomik krize rağmen, o yıl boyunca ülkenin GSYİH'sinin yaklaşık yüzde beşine denk gelen 3,7 milyar tutarında şaşırtıcı bir işçi dövizi girişini kaydetmiştir. Bu artış, Etiyopya diasporasının anavatanlarına olan kalıcı bağlılığının ve ilerlemesi ve refahı için sarsılmaz desteğinin altını çizmektedir. Bu önemli havale akışlarının ardındaki muazzam potansiyelin ve motivasyon gücünün farkında olan Etiyopya hükümeti, bunları kalkınma hedeflerine ulaşmada kilit bir araç olarak nitelendirmektedir. Diasporanın kaynaklarından ve ağlarından yararlanmak, stratejik politikalar ve girişimlerle birleştiğinde, Etiyopya'da sürdürülebilir büyüme, yoksulluğun azaltılması ve sosyo-ekonomik ilerleme için yeni yolların kilidini açma vaadini taşıyor.
Uluslararası yatırımcılar genellikle dil ve bilgi konusunda önemli engellerle karşılaşmakta ve bu da yüksek işlem maliyetlerine yol açmaktadır. Diaspora ağları, uluslar arasındaki bu engelleri azaltma potansiyeline sahiptir, böylece hem gönderen hem de alan ülkeler için artan doğrudan yabancı yatırım (DYY) hacimlerine imkan sağlamakatadır. Etiyopya hükümeti, diaspora nüfusunun kalkınma çabalarına yaptığı değerli katkıların farkındadır ve göçmenlerin ve onların soyundan gelenlerin ülkeye getirdiği insan sermayesini ve mali kaynakları artırmanın yollarını aktif olarak araştırmaktadır. Sağladıkları işçi dövizlerinin ötesinde, diaspora üyeleri menşe memleketlerinde çok önemli bir kalkınma rolü oynamaktadır. Kritik ve gelişmekte olan sektörlerde büyük yatırımcılar olarak hizmet vermekte, turizm gibi önemli sektörlerin büyümesinde öncü rol oynamakta ve insan kaynaklarının gelişimine katkıda bulunmaktadırlar.
Etiyopya Yatırım Ajansı (EIA) tarafından 2014 yılında sağlanan veriler, 2003'ten 2013'e kadar geçen on yıllık sürede Etiyopya diasporasının ülke içindeki yatırım projelerine aktif katılım sağlaması kayda değer bir gelişme olarak ortaya koymaktadır. Bu dönemde diaspora üyeleri tarafından Etiyopya'nın ekonomik kalkınmasına katkıda bulunmaya yönelik güçlü ilgi ve bağlılıklarını yansıtan toplam 1.906 proje başlatılmıştır. Bu projeler toplu olarak 19.816.874.000 Etiyopya Birr'lik etkileyici bir yatırım sermayesini harekete geçirmiştir ki bu da 1,92 milyar ABD Dolarının üzerinde bir rakama tekabül etmektedir. Bu önemli yatırım, diasporanın anavatanlarında büyüme ve refahı teşvik etme konusundaki kararlılığının altını çizmektedir. Buna karşılık, aynı zaman diliminde Etiyopya'daki toplam yabancı yatırımlar 275,564,825,000 Etiyopya Birr'i olarak gerçekleşmiş ve 4,114 projeye dağılmıştır (Etiyopya Yatırım Ajansı tarafından bildirildiği üzere, 2014). Bu önemli karşılaştırma, diaspora üyeleri tarafından başlatılan nispeten daha az sayıda projeye rağmen diaspora yatırımlarının Etiyopya ekonomisi üzerindeki önemli etkisini vurgulamaktadır. Diaspora topluluğunun yurtdışında ikamet eden tahmini 2,5 ila 3 milyon kişiden oluştuğunu belirtmek çok önemlidir. Bununla birlikte, sadece 3.000 ila 4.000 arasında değişen bir kısmı Etiyopya'da aktif olarak yatırım girişimlerinde bulunmuştur. Bu durum, ülkede ekonomik büyüme ve kalkınmanın sağlanmasında diaspora katılımı için henüz kullanılmamış büyük bir potansiyel olduğunu göstermektedir. Diaspora, Etiyopya için sadece finansal sermayeye değil aynı zamanda değerli uzmanlık bilgi ve birikimi, beceri ve ağlara sahip değerli bir kaynağı temsil etmektedir. Yurtdışındaki deneyimlerinden edindikleri bilgi ve teknolojiye erişim sayesinde diaspora üyeleri Etiyopya iş dünyasına yenilikçi fikirler ve uygulamalar getirebilir. Diasporadan gelen doğrudan yatırım katkıları şu anda ölçek olarak sınırlı olsa da, Etiyopya hükümetinin bu potansiyeli kullanma konusundaki kararlılığı açıktır. Kurumsal çerçevelerin oluşturulması ve hedeflenen politikaların uygulanması, diasporanın Etiyopya'daki ekonomik faaliyetlere katılımını kolaylaştırmayı ve teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Etiyopya'nın Etiyopya'nın kalkınma noktasındaki mevcut durumu, sürdürülebilir ekonomik büyümenin sağlanmasında ve yoksulluğun azaltılmasında diaspora katılımının önemini kabul etmektedir. Etiyopya, diaspora yatırımı ve girişimciliği için elverişli bir ortamı teşvik ederek, diasporanın kalkınma zorluklarını ele almak ve sosyal ilerlemeyi teşvik etmek için kolektif çabalarından yararlanmayı amaçlamaktadır.
Sonuç olarak, diasporanın ekonomik kalkınma girişimlerine aktif katılımı Etiyopya için umut verici bir fırsat sunmaktadır. Diasporanın potansiyelinden yararlanan etkili politikalar ve girişimler, katkılarını artırarak tüm Etiyopyalıların yararına kapsayıcı ve sürdürülebilir ekonomik büyümeye yol açabilir.
Referanslar
John A. Arthur 2010. Afrika Diaspora Kimlikleri: Ulusaşırı Göçte Kültür Müzakeresi. 1. baskı. Birleşik Krallık ISBN 978-0-7391-4639-2.
Zeleza, P. T. (2010). Afrika Diasporaları: Küresel Bir Tarihe Doğru. Afrika Çalışmaları Dergisi 53:1, 1-19.
Dışişleri Bakanlığı. (2011). Diasporadaki Etiyopyalılar için Temel Bilgiler. Addis Ababa: Dışişleri Bakanlığı, Diaspora ile İlişkiler Genel Müdürlüğü.
Etiyopya Yatırım Ajansı. (2014). Lisanslı Yatırım Yabancı (Saf ve Yerli) Projelerinin Özeti. Addis Ababa: Etiyopya Yatırım Ajansı.