2. AFRİKA İKLİM ZİRVESİ

(Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti’nin Ankara Büyükelçisi Sayın Adem Mohammed Mahmud)

Afrika Kıtasının iklim değişikliği karşısında artan kırılganlığı, küresel ölçekte adalet, eşitlik ve sürdürülebilirlik kavramlarının yeniden tartışılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu bağlamda, Etiyopya Federal Demokratik Cumhuriyeti’nin Ankara Büyükelçisi Sayın Adem Mohammed Mahmud, Afrika Kalkınma ve Eğitim Merkezi’ni (AKEM) ziyaret ederek, Eylül ayında Addis Ababa’da düzenlenecek olan 2. Afrika İklim Zirvesi (ACS2) hakkında kapsamlı bir bilgilendirme sunumu gerçekleştirmiştir.

Sayın Büyükelçi, konuşmasında Etiyopya’nın ev sahipliğinde yapılacak zirvenin teması, stratejik hedefleri ve Afrika’nın iklim gündemindeki öncü rolü üzerine değerlendirmelerde bulunmuş; ayrıca kıtanın iklim finansmanı, adil geçiş ve yerel çözümler üretme kapasitesi konularında önemli bilgiler paylaşmıştır. Bu sunum, Afrika’nın yalnızca iklim değişikliğinden etkilenen bir bölge değil, aynı zamanda küresel iklim çözümlerinin şekillenmesinde aktif ve öncü bir aktör olduğunu vurgulamaktadır.

SUNUM:

1: Giriş – Küresel İklim Eylemi için Birleşik Bir Ses

İkinci Afrika İklim Zirvesi (ACS2), küresel iklim gündeminde kritik bir öneme sahip bulunmaktadır. Zirvenin temel mesajı, Afrika’nın iklim değişikliğine asgari düzeyde katkı sağlamasına rağmen, küresel iklim çözümlerinin şekillendirilmesinde öncü bir rol üstlenmekte olduğudur.

Ev Sahibi ve Tarihler: Zirve, 8-10 Eylül 2025 tarihleri arasında Etiyopya’nın Addis Ababa kentinde gerçekleştirilecektir. Zirve öncesi etkinlikler ise 5-7 Eylül tarihleri arasında yapılacaktır.

Ana Tema: Zirvenin teması “Afrikalılar ve Afrika Kökenli Halklar İçin Tazminatlar Yoluyla Adalet” olup, iklim değişikliğini yalnızca çevresel bir mesele olmaktan çıkararak adalet ve hakkaniyet meselesine dönüştürmektedir.

Temel Katılımcılar: Zirve; Devlet Başkanları, kalkınma ortakları, özel sektör temsilcileri, akademisyenler, yerli halklar ve gençler dâhil olmak üzere geniş bir paydaş grubunu bir araya getirecektir. Bu kapsayıcı katılım, bütüncül ve Afrika öncülüğünde çözümler tasarlamak ve uygulamak açısından hayati öneme sahiptir.

Stratejik Amaç: Zirvenin temel amacı, COP30 ve diğer uluslararası platformlar öncesinde Afrika’nın sesini birleştirmek ve güçlendirmektir. Ayrıca, Afrika’nın gerçeklerini ve ihtiyaçlarını önceleyen daha adil bir küresel finansal sistemin savunulması hedeflenmektedir.

2: Aciliyet – Afrika’nın Orantısız Yükü

Bu bölüm, iklim değişikliğinin Afrika kıtası üzerindeki ciddi etkilerini vurgulamakta ve zirvenin gündeminin önemine dikkat çekmektedir.

Paradoks: Afrika, küresel sera gazı emisyonlarının %4’ünden daha azına katkı sağlamasına rağmen, iklim değişikliğinin etkilerinden orantısız biçimde etkilenmektedir.

Ekonomik ve Sosyal Etkiler: İklim değişikliğinin Afrika kıtası üzerindeki ekonomik ve sosyal sonuçları acil eylem gerektirmektedir.

Tarım: Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’ne (IPCC) göre, Sahra Altı Afrika’da 1960’lardan bu yana tarımsal verimlilikte %34’lük bir düşüş yaşanmıştır. Bu düşüş, nüfusun %60’ının yağmura dayalı tarım yaptığı düşünüldüğünde ciddi bir endişe kaynağı oluşturmaktadır.

Ekosistemler: Küresel ölçekte önemli bir karbon yutağı olan Kongo Havzası Yağmur Ormanları hızla tahrip olmaktadır. Her yıl yaklaşık 500.000 hektar orman yok olmaktadır.

İnsani Krizler: Kıta, öngörülemeyen hava koşulları, uzun süreli kuraklıklar, yıkıcı seller ve çöl çekirgeleri istilalarıyla mücadele etmektedir. Bu olaylar, gıda güvensizliğine ve nüfus yer değiştirmelerine yol açmaktadır.

Finansal Eşitsizlik: Afrika’nın Ulusal Katkı Beyanlarının (NDC) tam olarak uygulanabilmesi için 2030 yılına kadar yaklaşık 3 trilyon dolar gerekmektedir. Ancak kıta, 2021-2022 döneminde yalnızca yaklaşık 30 milyar dolar iklim finansmanı alabilmiştir. Bu durum, yaklaşık 2,5 trilyon dolarlık bir finansman açığı oluşturmaktadır. Bu da yeni ve adil finansman mekanizmalarına duyulan acil ihtiyacı göstermektedir.

3: Afrika Öncülüğünde Çözümler ve Yenilikler

Afrika’nın proaktif ve yerel kaynaklı iklim eylemleri, kıtanın yalnızca mağdur değil, aynı zamanda çözüm üreticisi olduğunu göstermektedir.

Örnek Ülkeler:

• Etiyopya: “Yeşil Miras Girişimi” kapsamında 2019-2023 yılları arasında 40 milyar fidan dikilmiş olup, yeniden ormanlaştırma ve toprak rehabilitasyonu konusunda örnek teşkil etmektedir.

• Kenya: 2030 yılına kadar %100 yenilenebilir enerjiye geçmeyi taahhüt etmiş olup, halihazırda elektriğinin %90’ından fazlasını jeotermal, hidroelektrik ve rüzgâr enerjisinden sağlamaktadır.

• Kongo Demokratik Cumhuriyeti (KDC): Kongo Havzası’nı koruma konusunda aktif rol üstlenmektedir. Bu bölge hem önemli bir karbon yutağı hem de zengin biyolojik çeşitliliğe ev sahipliği yapmaktadır.

• Büyük Yeşil Duvar: Bu girişim, Sahel bölgesinde 100 milyon hektardan fazla bozulmuş arazinin yeniden kazandırılmasını sağlamış ve 250 milyon ton CO₂’nin tutulmasına katkıda bulunmuştur. Proje, Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi (UNCCD) ve Dünya Bankası dâhil olmak üzere çok sayıda uluslararası ortakla birlikte 20’den fazla Afrika ülkesinin katılımıyla yürütülmektedir.

  
  

Teknolojik Yenilikler:

• Dijital İklim Akıllı Tarım: Yapay zekâ ve uzaktan algılama teknolojilerini kullanan platformlar, çiftçilere hava tahminleri, tarım danışmanlığı ve piyasa verileri sunarak iklim risklerine uyum sağlamalarına ve verimliliği artırmalarına yardımcı olmaktadır.

• Güneş Enerjili Sulama: Güneş enerjili pompalar, küçük ölçekli çiftçilere düşük maliyetli, güvenilir sulama imkânı sunmakta, fosil yakıtlara bağımlılığı azaltmakta ve düzensiz yağışların etkisini hafifletmektedir.

• Bölgesel Enerji Havuzları: Güney Afrika Enerji Havuzu (SAPP) ve Batı Afrika Enerji Havuzu (WAPP) gibi girişimler, yenilenebilir enerji ticaretini kolaylaştırarak elektrik bağlantısını ve enerji güvenliğini artırmaktadır.

4: Stratejik Sütunlar – Çözümler ve Finansman

Bu bölüm, zirvenin somut sonuçlar elde etmek için yararlanacağı iki temel stratejik sütunu açıklamaktadır.

Sütun 1: Ölçeklenebilir İklim Finansmanının Önünü Açmak: Zirve, iklim finansmanına erişimde yaşanan zorlukları ele almayı ve yenilikçi finansal araçlar geliştirmeyi amaçlamaktadır.

• Hibe Tabanlı Finansmanı Reform Etmek: Mevcut hibe sistemlerinin etkinliği değerlendirilecek ve Afrika’nın önceliklerine uygun şekilde erişilebilirliğini ve etkisini artırmanın yolları tartışılacaktır.

Sütun 1 (Devam): Özel Sektörün Katılımı: Zirvede özel yatırımları teşvik etmek için “sürdürülebilir sınıflandırma” sistemleri geliştirmek ve yatırım yapılabilir proje havuzlarını güçlendirmek gibi somut adımlar araştırılacaktır.

Sütun 2: Afrika Çözümlerini Öne Çıkarmak: Bu sütun, Afrika’nın potansiyelini vurgulamakta ve odağı kırılganlıktan fırsata dönüştürmektedir.

• Doğa Tabanlı Çözümler: Zirve, karbon piyasaları ve ekosistem restorasyonu gibi doğa temelli yaklaşımların iklim finansmanında nasıl benzersiz fırsatlar sunduğunu ele alacaktır.

• Teknoloji Tabanlı Çözümler: Yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve tarım uygulamalarındaki yeniliklerin emisyonları azaltmada ve uyum sağlamada nasıl rol oynadığı sergilenecektir.

• Adil Geçiş: Zirve, adil dönüşüm konusundaki küresel tartışmaların Afrika gerçeklerini dikkate almasını sağlayacaktır. Bu süreçte enerjiye erişimin genişletilmesi, yerel değer zincirlerinin oluşturulması ve gençler ile sendikalar arasında sosyal diyaloğun güçlendirilmesi önceliklendirilecektir.

  
  

5: Beklenen Sonuçlar ve İleriye Dönük Yol Haritası

Bu son bölüm, zirvenin genel hedeflerini ve ulaşmayı amaçladığı somut çıktıları özetlemekte, ACS2’yi dönüm noktası niteliğinde bir etkinlik olarak konumlandırmaktadır.

Yüksek Düzeyli Sonuçlar:

• Afrika’yı COP30, G20 ve BM Genel Kurulu (UNGA) gibi küresel müzakerelerde birleşik ve etkili bir güç olarak konumlandırmak.

Somut Reformlar:

• Hibe tabanlı iklim finansmanının ölçeklendirilmesini sağlayacak somut ve uygulanabilir reformları teşvik etmek.

• Küresel ölçekte etki potansiyeline sahip Afrika öncülüğündeki iklim çözümlerini öne çıkarmak.

• İklim finansmanını etkin biçimde yönetmek ve dağıtmak için ulusal ve yerel kurumları güçlendirmek.

• Kıta genelinde adil geçişi ve iklim adaletini destekleyecek iş birliklerini teşvik etmek.

Temel Çıktılar:

• Ortak vizyonu ve Eylem Çağrısını içeren “Afrika Liderleri Addis Ababa Bildirgesi”nin kabul edilmesi.

• Stratejik girişimleri ve ortaklıkları detaylandıran amiral gemisi bir raporun yayımlanması.

• Yeni yeşil yatırım taahhütlerinin açıklanması ve milyarlarca dolarlık projelerin tanıtılması.

• Zirve bildirgesinin ve taahhütlerinin uygulanmasına yönelik net bir yol haritasının oluşturulması.

Sayın Büyükelçi Adem Mohammed Mahmud’un gerçekleştirdiği sunum, Afrika’nın iklim mücadelesine yönelik birlik, dayanışma ve yenilikçi çözüm çağrısını güçlü biçimde ortaya koymuştur. Addis Ababa’da gerçekleştirilecek 2. Afrika İklim Zirvesi, yalnızca bir çevre toplantısı değil, aynı zamanda adalet, eşitlik ve ortak gelecek vizyonunun ifadesi olarak öne çıkmaktadır. Afrika ülkelerinin kendi öncelikleri doğrultusunda geliştirdiği çözümler ve uluslararası ortaklıklarla desteklenen girişimler, küresel iklim eyleminin yönünü değiştirme potansiyeline sahiptir. Bu çerçevede zirve, hem Afrika’nın sesini küresel platformlarda daha gür duyurmayı hem de adil ve sürdürülebilir bir geleceğin inşasında kıtanın merkezî rolünü pekiştirmeyi amaçlamaktadır. AKEM olarak, Etiyopya’nın öncülüğünde yürütülen bu tarihi süreci yakından takip ediyor; Afrika’nın iklim adaleti mücadelesinde sergilediği liderliği destekliyor ve ortak bir gelecek için dayanışma ruhunun güçlenmesini temenni ediyoruz.