Yazar: El Mustapha Ait Sidi Mhamed
Fas ve Etiyopya arasındaki ilişki uzun zamandan beri devam etmektedir. Fas, Kuzey Afrika'da güvenliğin istikrara kavuşturulmasında önemli bir rol oynarken, Etiyopya Afrika Boynuzu'nda eşit derecede önemli bir rol oynamaktadır. İki kardeş ülke arasındaki ilişkiler özellikle son yirmi yılda mükemmel seviyeye ulaşmıştır. Bu durum, ister güçlü diplomatik bağlarda, ister cesaret verici ve ileriye dönük ekonomik göstergelerde olsun, birçok açıdan bariz bir şekilde görülmektedir.
Fas-Etiyopya ilişkileri, Kral 6. Muhammed'in 1999'da iktidara gelmesinden bu yana önemli bir gelişmeye tanık olmuştur. O zamandan beri Majesteleri, krallık ile Etiyopya dahil Afrika ülkeleri arasındaki bağları geliştirmek için net bir vizyon belirlemiştir. Afrika'daki önemli siyasi oyunculardan biri olan ve Afrika Birliği'ne (AU) ev sahipliği yapan Etiyopya, 1963'te Etiyopya'nın yanı sıra Afrika Birliği Örgütü'nün (OAU) kurucu üyesi olan Fas'ın her zaman iyi bir ortağı olmuştur. Etiyopya ayrıca Batı Sahra'daki yapay çatışmalara karşı olumlu tarafsızlığını çeşitli vesilelerle göstermiştir. Bu çatışma, dolaylı olarak, Fas'ın Afrika Birliği'nden çekilmesine neden olmuştur. Ayrıca, Addis Ababa, Fas ve Cezayir arasında devam eden ihtilafı çözmek için arabuluculuk başlatmıştır. Tüm bunlardan anlaşılabileceği üzere Fas, Etiyopya'yı çeşitli sebepler neticesinde sadık bir ortak olarak görmektedir. 2016 yılında Rabat'taki Etiyopya Büyükelçiliği'nin Ekselansları Büyükelçi Yeshi Tamrat tarafından tarihi olarak yeniden açılması, ardından kralın aynı yıl Addis Ababa'yı ziyaret etmesinin ardından ikili ilişkileri güçlendirmiştir. Yeshi'nin ikili ilişkileri güçlendirme çabaları, 2020'de diplomatik görevini tamamladıktan sonra, kral tarafından Royal Decoration ile ödüllendirilmiştir. 30 Ocak 2017'de Fas, oyların ezici çoğunluğunu alan AU'ya yeniden katılmıştır. Bu durum, Fas'ın kıtadaki güvenliği istikrara kavuşturma ve terörle mücadele çabalarındaki rolünün önemini göstermektedir. 2017'deki AU 29. Zirvesi sırasında, Mohamed VI'nın konuşması etkileyici olmuş ve meslektaşları tarafından takdir edilmiştir. Mohamed VI, ortak çabaların “ülkemin seçtiği dayanışma, barış ve birliğe giden yol” olduğunun altını çizmiş ve bu noktada “Afrika vatandaşlarının gelişimi ve refahına olan bağlılığımızı yeniden teyit ediyoruz. Biz, Afrika halkları, imkanlara ve dehaya sahibiz; birlikte, halklarımızın isteklerini yerine getirebiliriz” demiştir.
Gelişmekte olan bir Afrika gücü olarak Fas, Güney-Güney işbirliği girişimleri kapsamında Afrika'daki ortaklarına daha fazla önem vemektedir. Tarım sektöründe bir referans olarak Fas, sürdürülebilir tarımsal üretimi destekleyerek gıda güvenliğinin sağlanmasına katkıda bulunmak adına birçok Afrika ülkesiyle bilgi birikimini paylaşmaktadır. Bu bağlamda Fas kralının 2016 yılında Etiyopya'ya gerçekleştirdiği tarihi ziyaret vesilesiyle ilişkiler giderek canlanmaya başlamıştır. Bu ziyarette iki ülke arasında; ikili ilişkiler, gübre işleme ve üretme amaçlı bir tesis seti de dahil olmak üzere çeşitli konularda 12 anlaşmanın imzalanmıştır. Örneğin Dire Dawa Gübre Kompleksi olarak adlandırılan kompleksin amacı; Fas'ın Güney-Güney işbirliğini güçlendirme konusundaki güvenilirliğini göstermenin yanı sıra, Etiyopya'nın 2025 yılına kadar gübre üretiminde kendi kendine yeterliliğe ulaşmasını desteklemektir Ayrıca bu gübre kompleksinin komşu ülkelere ihracat için tam potansiyeline yatırım yaptığı görülmektedir. Bu proje, 12 Afrika ülkesinde güncel olarak faaliyet gösteren Fas holding ofisi Cherifien de Phosphate (OCP Group) tarafından hayata geçirilmiştir. Etiyopya'da yeni kurulan fabrika, OCP'nin Fas dışındaki en büyük yatırımı olarak değerlendirilmektedir. OCP'nin yanı sıra, Anouar Invest Group (gıda endüstrisi, ticaret, dağıtım ve lojistik, gayrimenkul, inşaat malzemeleri), Holmarcom Group (tarımsal endüstri, lojistik, emlak) ve Saham Holding Group ( sağlık, offshoring, finans) önem arz etmektedir. Bu bağlamda, iş ilişkileri çeşitli iş forumlarının düzenlenmesine tanık olmuştur (Kasım 2016'da Addis Ababa ve Nisan 2017'de Rabat). Ekim 2017'de Addis Ababa Uluslararası Fuarı'nda Fas onurlandırılmıştır. Aynı şekilde, 2019 yılında Kazablanka'da gerçekleştirilen Afrika Kalkınma Forumu'nda Etiyopya konuk onur ödülüne layık görülmüştür. Bu foruma Etiyopyalı katılımı İş Diplomasisi ve Diasporadan Sorumlu Eski Devlet Bakanı Ekselansları Dr. Aklilu Hailemichael yönetmiştir. Etiyopya 2019 yılında Fas'ta düzenlenen Uluslararası Tarım Fuarı'na ilk kez hem kamu hem de özel sektördeki önemli aktörlerden oluşan bir heyet ile katılmıştır.
İki ülke arasındaki mütevazi ticaret dengesine rağmen, mevcut veriler Fas ve Etiyopya arasındaki ticari ilişkilerde önemli bir gelecek vaat etmektedir 2020 yılında Etiyopya'nın net ihracatı 1,86 Milyon ABD doları olmuştur. Fas'tan yapılan ithalat ise 288 Milyon ABD dolarını aşmıştır. Aşağıda yer alan tabloya göre, Etiyopya'dan Fas ithalatı 3,38 Milyon ABD doları olurken, Etiyopya'ya yapılan ihracat 34,35 Milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Etiyopya'dan Fas'a ithal edilen başlıca mallar temel olarak kahve, çay, mate ve baharatlardır. Öte yandan, Fas'tan Etiyopya'ya yapılan ithalat ağırlıklı olarak gübre, elektrikli ve elektronik aletler ve tekstil ürünlerini içermektedir. Bu noktada dış ticaret dengesinin Fas'ın lehine olduğu açıktır. Ayrıca Etiyopya'nın Afrika'daki Fas gübrelerinin en büyük ithalatçısı olduğunu ve kıtadaki toplam ihracatın %50'sini karşıladığının altını çizmekte fayda olduğu söylenebilir. Son olarak Etiyopya tarafında Fas'a ihracatının çoğu, son on yılda ihracatın %90'ına katkıda bulunan fasulye, kahve ve zencefil gibi tarımsal ürünlerdir.
Özetlemek gerekirse, Fas ve Etiyopya çeşitli yaklaşımlarda stratejik ortaklıklar kurmaya kararlı iki ülkedir. Bu noktada, bu tür işbirliğinin meyvelerinin olacağını ve ikili ilişkileri daha üst seviyelere taşımak için cesaret verici olduğunu söylemekte fayda vardır. Güney-Güney İşbirliği çerçevesinde birlikte çalışmak, iki kardeş ülke halkının refahına yönelik ikili ilişkileri daha çok arzulayacaktır.
Ek okumalar;
Comentarios